چرا پکن اکنون هواپیمای شبح خود را رو کرد؟

کرمان رصد - جماران /متن پیش رو در جماران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در نمایشی هیجان‌انگیز که چین در تلاش است تا قدرت هوایی رو به رشد کشور را به نمایش بگذارد، هزاران تماشاگر با حیرت دسته‌های هواپیماهای جنگی مدرن - از جنگنده‌های رادارگریز گرفته تا بمب‌افکن‌های سنگین - را تماشا کردند که آسمان را در آرایش‌های دقیق می‌شکافتند.
جمعه گذشته، 19 سپتامبر 2025، آسمان شمال شرقی چین مملو از غرش موتورهای جت و خطوط دود رنگارنگ بود که آغاز نمایشگاه هوایی چانگچون 2025 را با شعار «دنبال کردن رویاها در آسمان... تضمین پیروزی برای آینده» اعلام کرد.
در نمایشی هیجان‌انگیز که چین در تلاش است تا قدرت هوایی رو به رشد کشور را به نمایش بگذارد، هزاران تماشاگر با حیرت دسته‌های هواپیماهای جنگی مدرن - از جنگنده‌های رادارگریز گرفته تا بمب‌افکن‌های سنگین - را تماشا کردند که آسمان را در آرایش‌های دقیق می‌شکافتند.
این نمایشگاه به مدت پنج روز به همت نیروی هوایی چین در قالب رویدادهای "روز باز" برگزار می شود. نسخه امسال نمایشگاه، نگاهی بی سابقه به آخرین دستاوردهای کشور در هوانوردی نظامی و مهارت های نمایشی آن را در اختیار عموم قرار داد.
با شروع اولین نمایش عمومی جنگنده رادارگریز پیشرفته جی-20 در مقابل عموم مردم بر روی زمین، و گذر از نمایش‌های پیچیده‌ای که در آن هواپیماهای سوخت‌رسان و پهپادها شرکت داشتند، این نمایشگاه تصویری از اعتماد به نفس فزاینده پکن در توانایی‌های خود برای به نمایش گذاشتن قدرت هوایی و مهارت‌های پیشرفته خود در این زمینه ارائه می‌دهد.
اولین نمایش
زمان‌بندی این نمایش، چند هفته پس از رژه نظامی ملی در هشتادمین سالگرد پیروزی در جنگ جهانی دوم، نشان‌دهنده یک برنامه هماهنگ برای برجسته کردن جدیدترین سامانه‌های هوانوردی چین است و به عموم مردم و ناظران خارجی فرصتی می‌دهد تا تجهیزاتی را که قبلاً فقط برای مدت کوتاهی به نمایش گذاشته شده‌اند، ببینند.
در مرکز توجه، جنگنده رادارگریز "جی-20" قرار داشت که پیشرفته‌ترین هواپیمای جنگی در زرادخانه چین به شمار می‌رود. با وجود سابقه رونمایی از آن در سال 2016، در نمایشگاه بین‌المللی هوافضا و هوانوردی چین، این اولین بار است که یکی از آنها روی زمین ظاهر می‌شود تا عموم مردم بتوانند پس از یک نمایش هوایی قابل توجه، از نزدیک آن را تحسین کنند.
همچنین به کارشناسان و علاقه مندان این فرصت داده شد تا جزئیات این جنگنده را از نزدیک مشاهده کنند و یک تحلیلگر نظامی چینی به روزنامه "گلوبال تایمز" گفت که افشای عمومی این جزئیات نشان می دهد که چین دارای نسخه های پیشرفته ای از هواپیماهای جنگی مانند نسخه "جی-20 ای" و نسخه دو سرنشینه "جی-20 اس" است و این نشان دهنده توسعه فناوری های نسل اصلی جنگنده رادارگریز است.
علاوه بر این، نمایشگاه شاهد اولین نمایش عمومی تعدادی از هواپیماهای بدون سرنشین بود که نشان دهنده جهش سریع چین در فناوری پهپاد است. هواپیماهای بدون سرنشین پیشرفته - که برخی از آنها با هوش مصنوعی یا کنترل از راه دور کار می کنند - در کنار جنگنده های سرنشین دار به نمایش گذاشته شدند که نشان می دهد چین به دنبال توسعه توانایی های خود به سمت الگوهای نسل بعدی جنگ های هوایی است.
به عنوان مثال، مفهوم «بال وفادار» که از طریق یک کلیپ انیمیشن ارائه شد، دیدگاهی از عملیات مشترک بین هواپیماهای سرنشین دار و بدون سرنشین را منعکس می کند. این کلیپ نشان داد که یکی از هواپیماهای بدون سرنشین نقش «بال وفادار» را در کنار جنگنده "J-20" ایفا می کند، که نشان دهنده گرایش چین به سمت توسعه مفاهیم جنگ ترکیبی سرنشین دار و بدون سرنشین، مشابه گرایش ارتش های غربی است.
همچنین، یک شایعه قدیمی در این نمایشگاه تایید شد مبنی بر تبدیل جنگنده های قدیمی به هواپیماهای بدون سرنشین. یک مدل بدون سرنشین از جنگنده "J-6" که به دهه پنجاه قرن گذشته باز می گردد، ظاهر شد و این اولین اعلام رسمی در مورد آماده سازی این جنگنده های بازنشسته برای استفاده های بدون سرنشین است که ممکن است شامل نقش اهداف فریبنده یا دسته های تهاجمی کم هزینه باشد، که ممکن است در هر سناریوی احتمالی در تنگه تایوان اهمیت داشته باشد.
نمایش های هوایی
در این فضا، خلبانان چینی نمایش های هوایی را اجرا کردند که برای نشان دادن قدرت نمایش و توانایی رزمی با هم طراحی شده بودند. لحظاتی پس از پایان مراسم افتتاحیه، غرش عمیقی از رسیدن یک دسته از بمب افکن های "H-6" که آسمان را شکافتند، خبر داد، زیرا دو بمب افکن از نوع "H-6K" - که بمب افکن های استراتژیک دوربرد هستند - با ارتفاع کم بر فراز میدان نمایش عبور کردند.
دقایقی پس از عبور بمب افکن ها، هواپیمای هشدار زودهنگام و کنترل هوایی "KJ-500" به همراه 4 جنگنده رادارگریز از نوع "J-20" در یک آرایش منظم ظاهر شدند. این چهار جنگنده در کنار هواپیمای توربینی کندتر قرار گرفتند، سپس یک مانور تبادلی تاکتیکی را اجرا کردند که نشان دهنده سبک هماهنگی بین انواع مختلف هواپیماها بود.
این آرایش تصویری از نحوه تامین امنیت جنگنده های رادارگریز برای یک هواپیمای شناسایی با ارزش بالا در یک سناریو شبیه سازی شده از تمرینات رزمی را ترسیم کرد. به گفته خلبانان شرکت کننده در این نمایش، برخی از این نمایش ها بر اساس سناریوهای جنگی واقعی است که به طور منظم تمرین می شوند، زیرا برخی معتقدند که انتقال تمرینات رزمی معمول به میدان نمایش، راهی برای نشان دادن سطح آمادگی در برابر عموم است.
لحظاتی بعد، هواپیمای سوخت رسان "YY-20A" و به دنبال آن دو جنگنده از نوع "J-16" در یک آرایش شبیه سازی شده از عملیات سوخت رسانی ظاهر شدند.
این هواپیما سیستم های سوخت رسانی با شیلنگ را به گونه ای مستقر کرد که مکانیسم سوخت رسانی به جنگنده ها در هوا را نشان داد، که نمایشی از توانایی اساسی است که نیروی هوایی چین در سال های اخیر در حال توسعه آن است. این آرایش نشان داد که چگونه جنگنده های مدرن چین می توانند با سوخت گیری هوایی دامنه عملیات خود را افزایش دهند، که یک توانایی ضروری برای عملیات دوربرد در سراسر مناطق وسیع آسیا است.
همچنین، جنگنده های با کارایی بالا با مانورهای فردی دقیق توجه عموم را به خود جلب کردند، زیرا جنگنده "J-16" - که یک هواپیمای چند منظوره دو موتوره است - در یک صعود عمودی به پرواز درآمد، قبل از اینکه حلقه های تنگی را اجرا کند که یک نبرد هوایی را شبیه سازی می کرد، در نمایش مهارت های جنگ عمودی و قابلیت های مانور خود.
همچنین، یک اسکادران از جنگنده های "J-10C" - ستون فقرات نیروی هوایی چین - در یک آرایش منسجم عبور کردند. جنگنده های رادارگریز "J-20" با چهار هواپیما در یک آرایش کم ارتفاع به شکل الماس شرکت کردند، سپس یک مانور تقاطع تاکتیکی همزمان را اجرا کردند که سبکی را شبیه سازی می کند که هدف آن مختل کردن رادارهای دشمن است.
این نمایشگاه همچنین شاهد نمایش های آکروباتیک ارائه شده توسط 3 تیم از تیم های نمایش هوایی وابسته به نیروی هوایی بود که خطوطی از دود رنگی را در آسمان ترسیم کردند.
نمایش قدرت
وسعت و گستردگی نمایشگاه هوایی چانگچون و همچنین رویکرد باز آن، نشان‌دهنده تغییر در توانایی‌های هوایی چین و اعتماد روزافزون این کشور به نمایش این قابلیت‌ها است. این رویداد که توسط "شهر نمایشگاه‌های بین‌المللی هوانوردی" در خارج از شهر چانگچون برگزار می‌شود، در چهارمین دوره خود، دو برابر بزرگتر از نسخه‌های قبلی است.
از زمانی که نیروی هوایی چین سازماندهی این روزهای باز را در سال 2011 آغاز کرد، این رویداد به بستری برای نمایش توسعه نظامی و مسیر نوسازی استراتژیک آن تبدیل شده است.
اگرچه نمایشگاه هوایی چانگچون 2025 اساساً برای مخاطبان داخلی برگزار می‌شود، اما توجه خارجی را نیز به خود جلب کرده است. کارشناسان نظامی و تحلیلگران دفاعی در سراسر جهان، نمایش‌ها و اطلاعیه‌ها را با دقت دنبال می‌کنند و آنچه را که چین فاش می‌کند، نشانه‌ای از توانایی‌ها و روندهای آینده این کشور می‌دانند.
گنجاندن فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند جنگنده پنهان‌کار "جِی-20"، پهپادهای پرسرعت و هواپیماهای جنگ الکترونیک در یک رویداد عمومی، این پیام را به جامعه بین‌المللی می‌رساند که قدرت هوایی چین به مرحله پیشرفته‌ای رسیده است.
ظهور جنگنده "جِی-20" و پهپادهای پیشرفته ممکن است برای تایوان اهمیت ویژه‌ای داشته باشد، زیرا انتظار می‌رود که این تجهیزات نقش محوری در هر سناریوی احتمالی رویارویی در تنگه تایوان ایفا کنند. با این حال، مقامات چینی کارایی این تجهیزات را در چارچوب دفاع ملی و توسعه فناوری ارائه کردند، بدون اینکه مستقیماً به هیچ دشمن خاصی اشاره کنند.
در گذشته، هواپیماهای مدرن چینی در فضایی از پنهان‌کاری یا در رویدادهای محدود به نمایش گذاشته می‌شدند. اما در نمایشگاه چانگچون، به رسانه‌های خارجی و وابستگان نظامی اجازه حضور داده شد، که تصویری واضح‌تر از نیروی هوایی را ارائه می‌دهد که به دنبال نشان دادن خود است. به جای اینکه گزارش‌ها بر اساس تصاویر لو رفته یا تصاویر ماهواره‌ای باشند، تصاویر رسمی از جنگنده‌های پنهان‌کار در حال پرواز در آرایش‌های مختلف در مقابل تماشاگران، روایتی چینی‌محور را برای مخاطبان خارجی شکل داد.
توسعه قابلیت‌های هوایی
به گفته اسکات تانر، تحلیلگر امنیتی چینی و کارشناس امور آسیا، در دهه 1990، مهم‌ترین تغییر در دیدگاه چین نسبت به نقش نیروی هوایی رخ داد. پس از بررسی عمیق دکترین نظامی خود در پرتو درس‌های سخت شکست عراق در جنگ خلیج فارس، پکن به این باور رسید که "نیروی ضعیف‌تری که فقط به دفاع اکتفا می‌کند، همچنان در موقعیت دریافت ضربات خواهد بود" و اینکه ابتکار عمل فقط از طریق "عملیات تهاجمی فعال" به دست می‌آید.
این تغییر با درک فزاینده‌ای از اهمیت حفاظت از منافع ملی چین، در داخل و خارج از مرزهایش، در مواجهه با احتمالات رو به رشد وقوع درگیری نظامی بر سر تایوان همراه بود. از سال 1993، چین نقش نیروی هوایی خود را به عنوان یک رکن اساسی در جنگ‌های مدرن تعریف کرد و استراتژی جدیدی را بر اساس آمادگی برای پیروزی در "جنگ‌های محلی در شرایط فناوری پیشرفته" اتخاذ کرد، که الزامات کیفی جدیدی را بر نیروهای هوایی تحمیل کرد.
در مارس 1999، جیانگ تسه مین، رئیس جمهور اسبق چین، این تحول را با تأکید بر این که هدف استراتژیک نیروی هوایی "انتقال تدریجی از یک نیروی دفاعی به نیرویی که دفاع و تهاجم را با هم ترکیب می‌کند" روشن کرد. برای اجرای این دیدگاه، پکن یک برنامه گسترده برای نوسازی نیروی هوایی خود آغاز کرد، که شامل خرید جنگنده‌های پیشرفته از روسیه مانند "سوخو 30" و توسعه مدل‌های داخلی مانند "جی-10"، همراه با گسترش ناوگان هواپیماهای هشدار زودهنگام، حمل و نقل و سوخت‌رسانی بود.
چین همچنین از طریق مدل "جی-20" به باشگاه کشورهای سازنده هواپیماهای پنهان‌کار پیوست و پس از ایالات متحده دومین کشوری شد که دارای این نوع پیشرفته از هواپیماهای نسل پنجم است و همچنین کار بر روی پروژه‌های جنگنده‌های نسل ششم را آغاز کرده است، که این نشان دهنده تمایل آن برای تثبیت جایگاه خود در رقابت بر سر برتری هوایی در آسیا است.
کارزار نوسازی نظامی فعلی چین از سال 1978 آغاز شده و در دهه 1990 سرعت گرفته است. در سال 2017، رئیس جمهور شی جین پینگ 3 هدف اصلی برای ارتش این کشور تعیین کرد: دستیابی به مکانیزاسیون نیروهای مسلح تا سال 2020، تکمیل روند نوسازی نظامی تا سال 2035 و داشتن یک ارتش در سطح جهانی تا سال 2049، یعنی در صدمین سالگرد تأسیس جمهوری خلق چین.
در مقابل، گزارش سالانه وزارت دفاع آمریکا که در سال 2020 به کنگره ارائه شد، با عنوان "تحولات مربوط به جمهوری خلق چین"، بیان کرد که ارتش چین به سطح برابری با ارتش ایالات متحده رسیده است، بلکه در زمینه‌هایی مانند کشتی‌سازی، موشک‌های بالستیک و موشک‌های کروز متعارف زمینی و سامانه‌های دفاع هوایی یکپارچه از آن فراتر رفته است.
به همین دلیل ایالات متحده -به گفته مرکز تحقیقات کنگره- معتقد است که تلاش‌های نوسازی نظامی چین، با هدف توسعه توانایی‌های لازم برای حل مسئله تایوان از طریق نظامی در صورت لزوم، و دستیابی به درجه بیشتری از کنترل یا تسلط بر منطقه دریاهای نزدیک به چین، به ویژه دریای چین جنوبی، و دفاع از خطوط مواصلاتی تجاری چین، به ویژه آنهایی که چین را به خلیج فارس متصل می‌کنند، و حذف نفوذ آمریکا در غرب اقیانوس آرام، و تأکید بر جایگاه چین به عنوان یک قدرت منطقه‌ای پیشرو و یک قدرت جهانی بزرگ است.
نیروی هوایی آزمایش نشده؟
چین از دهه‌ها پیش، و به طور مشخص از زمان جنگ با ویتنام در سال 1979، توانایی‌های هوایی خود را در یک درگیری مستقیم آزمایش نکرده است و ترجیح داده است از درگیر شدن در جنگ‌ها در خارج از مرزهای خود اجتناب کند. در مقابل، ایالات متحده و متحدانش یک سری عملیات نظامی گسترده را از خلیج فارس تا بالکان و تا افغانستان انجام داده‌اند، جایی که نیروی هوایی در قلب نبرد و ابزار تعیین کننده اصلی بود.
با وجود اینکه چین امروز یکی از بزرگترین و پیشرفته‌ترین ناوگان هوایی را در اختیار دارد که شامل حدود 4000 هواپیما است و جنگنده‌ها بیش از نیمی از آن را تشکیل می‌دهند، که آن را از نظر اندازه پس از ایالات متحده و روسیه در رتبه سوم جهان قرار می‌دهد، این نیرو هنوز در میدان‌های جنگ آزمایش نشده است.
این امر سؤالاتی را در مورد سطح آمادگی واقعی آن ایجاد می‌کند، زیرا مانورها و تمرین‌ها -هر چقدر هم دقیق باشند- همچنان تابع سناریوهای از پیش تعیین شده هستند که با واقعیت جنگ و شگفتی‌ها و شرایط غیرمنتظره همراه آن متفاوت است.
بنابراین، این سوال همچنان مطرح است: آیا این نیروی هوایی می‌تواند در صورت وقوع درگیری گسترده، برتری محسوسی کسب کند، یا اینکه با وجود آنچه در نمایشگاه چانگچون به نمایش می‌گذارد، اساساً ابزار بازدارنده‌ای است که ممکن است در اولین رویارویی واقعی در آزمون شکست بخورد؟
علاوه بر این، داشتن یک نیروی هوایی بزرگ اما آزمایش‌نشده، عدم اطمینانی را برای دشمنان چین ایجاد می‌کند. فقدان تجربه جنگی، ارزیابی عملکرد واقعی آن را به یک چالش دشوار تبدیل می‌کند و برخی از تحلیلگران معتقدند که این نقص ممکن است اثربخشی آن را تحت فشار جنگ کاهش دهد، در حالی که دیگران تأکید می‌کنند که چین فقدان تجربه را با بسته‌های آموزشی سخت‌گیرانه و نوسازی فنی مداوم جبران کرده است که ممکن است در اولین آزمایش واقعی به آن کارایی بخشد.
همین ابهام ممکن است به نفع پکن باشد، زیرا دشمنانش تصویر دقیقی از آمادگی آن ندارند و متحدانش از نحوه عملکرد آن در صورت وقوع هرگونه درگیری مطمئن نیستند. بنابراین، ایالات متحده و متحدان منطقه‌ای آن محاسبات خود را بر این اساس استوار می‌کنند که چین ممکن است حریف دشواری باشد، در حالی که پکن تلاش می‌کند به همسایگان خود اطمینان دهد که به دنبال انجام ماجراجویی‌های نظامی نیست که ممکن است آنها را به صف‌آرایی علیه خود سوق دهد.
با وجود اینکه چین دهه‌هاست که در جنگ‌های هوایی مستقیم شرکت نکرده است، هواپیماها و فناوری‌های رزمی آن در عرصه‌های جنگ از طریق ارتش‌های متحد ظاهر شده‌اند، که به آن تجربه غیرمستقیمی داده است که تصویر نظامی آن را تقویت می‌کند.
پاکستان به عنوان یک مثال مدرن برجسته است، زیرا بزرگترین کاربر خارجی هواپیماهای چینی، به ویژه جنگنده‌های "جی اف-17 تندر" است که با همکاری پکن توسعه یافته و در ماموریت‌های رهگیری و گشت‌زنی هوایی با هند کارایی خود را نشان داده است. گزارش‌ها حاکی از شرکت آن در درگیری هوایی سال 2019 بین دو کشور است که منجر به سرنگونی یک فروند هواپیمای "میگ-21" هندی و اسارت خلبان آن شد.
در درگیری‌های اخیر در ماه آوریل گذشته، منابع پاکستانی گزارش دادند که نیروی هوایی این کشور 5 فروند هواپیمای هندی، از جمله 3 فروند هواپیمای "رافال" ساخت فرانسه را با استفاده از جنگنده‌های چینی از نوع "جی-10 سی" سرنگون کرده‌ است که احتمالاً به موشک‌های دوربرد "پی ال-15 هوا به هوا" مجهز شده‌اند، که نشان‌دهنده استفاده از فناوری‌های هوایی چین در رویارویی‌های نظامی واقعی است.
با توجه به آنچه گذشت، می‌توان گفت که نیروی هوایی چین در یک دوراهی بین جاه‌طلبی و آزمایش قرار دارد. از یک سو، دارای یک پایگاه صنعتی رو به رشد و یک ناوگان عظیم است که از نظر کمیت و کیفیت در حال افزایش است و توانایی‌های خود را از طریق مانورها و نمایشگاه‌هایی به نمایش می‌گذارد که به دنبال برجسته کردن جایگاه خود به عنوان یک قدرت بزرگ در حال ظهور است.
اما از سوی دیگر، همچنان اسیر معضل فقدان تجربه جنگی مستقیم است، که شکافی بین تصویر تبلیغاتی آن و واقعیت عملکرد احتمالی آن در صورت وقوع یک درگیری گسترده ایجاد می‌کند.
بازار