کرمان رصد - زومیت / دانشمندان پس از سال‌ها جست‌وجو توانستند برای نخستین‌بار گونه‌ای بسیار کمیاب از نهنگ را به صورت زنده در اقیانوس مشاهده و شناسایی کنند.
دانشمندان پس از سال‌ها جست‌وجو، برای اولین‌بار توانستند نوک‌نهنگ ژینکودندان (Mesoplodon ginkgodens) را در محیط طبیعی‌شان شناسایی و مشاهده کنند. این کشف، معمای سیگنال ناشناخته‌ای در اقیانوس آرام شمالی را نیز حل کرد.
تا پیش از این، نهنگ‌های نوک‌دار ژینکودندان فقط از لاشه‌هایی که به ساحل رسیده بودند یا به‌طور اتفاقی در تورها گیر می‌افتادند، شناسایی شده بودند. این موضوع برای نوک‌‌نهنگ‌ها عجیب نیست؛ زیرا این حیوانات در اعماق دریا زندگی می‌کنند و به‌ندرت به نزدیکی ساحل می‌آیند.
بازار ![]()
رابرت پیتمن، یکی از نویسندگان پژوهش و عضو مؤسسه پستانداران دریایی دانشگاه ایالتی اورگن، می‌گوید: «نهنگ‌های نوک‌دار از بزرگ‌ترین حیواناتی هستند که اطلاعات چندانی درباره آنها نداریم. تصور اینکه موجوداتی بالای یک تن وزن هنوز در طبیعت زنده دیده نشده باشند، هیجان‌انگیز است.»
به‌گزارش لایوساینس، ماجرا از جایی شروع شد که پژوهشگران در اقیانوس آرام شمالی صدایی ناشناس مرتبط با مکان‌یابی صوتی را ضبط کردند. آنها از سال 2020 به دنبال منشأ این سیگنال گشتند تا اینکه در ژوئن 2024 اولین نهنگ را پیدا کردند. چند روز بعد نیز گروه کوچکی از همین گونه مشاهده شد که یک نر بالغ زخمی و یک ماده به همراه فرزندنش در میانشان بود.
نهنگ‌های نوک‌دار ژینکودندان قبلاً فقط از لاشه‌هایی که به ساحل رسیده بودند یا به‌طور اتفاقی در تورها گیر می‌افتادند، شناسایی شده بودند.
اما صرفاً مشاهده‌ی ظاهری نهنگ کافی نبود؛ زیرا گونه‌های نهنگ نوک‌دار بسیار شبیه یکدیگر هستند. بنابراین محققان برای تأیید گونه، مجبور شدند با کمان مخصوص، نمونه DNA از پوست حیوان بگیرند (البته جای نگرانی نیست، زیرا نهنگ آسیب جدی ندید). الیزابت هندرسون، پژوهشگر آکوستیک زیستی و نویسنده اصلی مقاله، می‌گوید: «ما پنج سال به دنبال این نهنگ‌ها بودیم و هر سال به باخا کالیفرنیا برگشتیم تا پیدایشان کنیم. پشتکارمان بالاخره نتیجه داد.»
نام نهنگ‌ها از دو دندان نرهای بالغ گرفته شده که شکلشان شبیه برگ بادبزنی درخت جینکو (کهن‌دار) است. بیشتر طول این دندان‌ها در لثه پنهان می‌ماند و فقط نوک آن دیده می‌شود. با بزرگ‌شدن نرها، این دندان‌ها به شکل عاج درمی‌آیند و برای جنگ با نرهای دیگر استفاده می‌شوند، نه برای غذا خوردن.
پیتمن می‌گوید: «این نهنگ‌ها با مکش غذا می‌خورند و طعمه‌شان اغلب ماهی‌ها و ماهی‌های مرکب کوچک است، بنابراین به دندان برای جویدن نیاز ندارند. ماده‌ها در تمام عمر بی‌دندان می‌مانند، اما نرها یک جفت دندان بزرگ در فک پایین دارند که فقط برای مبارزه بر سر جفت از آن استفاده می‌کنند.»
وقتی تیم پژوهشی سرانجام نهنگ‌ها را پیدا کرد، متوجه شد که یکی از نرهای بالغ چنان نشانه‌های درگیری داشت که انگار جنگجویی کهنه‌کار است؛ عاجش ساییده شده بود و بدنش پر از کبودی و زخم بود. نهنگ‌های دیگر نیز که در جریان 6 مشاهده‌ی جداگانه ثبت شدند، همین وضعیت را داشتند و علت آن فقط برخورد با نرهای دیگر نبود. روی بدنشان لکه‌های سفید و مشخصی دیده می‌شد که نشان‌دهنده‌ی گازگرفته‌شدن توسط «کوسه‌های کلوچه‌بر» است؛ ماهی‌های کوچک و عجیبی که با دندان‌هایشان تکه‌های گرد از گوشت جانوران بزرگ جدا می‌کنند.
در پنجمین برخورد، یکی از نهنگ‌ها تا فاصله 20 متری کشتی نزدیک شد و در همین لحظه پیتمن با کمانی 68 کیلوگرمی تیر مخصوص را پرتاب کرد. او توضیح داد: «سر این تیر، قطعه بسیار کوچکی به اندازه سر پاک‌کن مداد از پوست و چربی جدا می‌کند. ما تاکنون هزاران نمونه از گونه‌های مختلف نهنگ و دلفین به همین روش گرفته‌ایم.» تیر در بدن نمی‌ماند و سریع جدا می‌شود تا بتوان جمع‌آوری‌اش کرد. پیتمن گفت صدمه‌ای که دندان کوسه کلوچه‌بر وارد می‌کند، پنجاه برابر بزرگ‌تر از نمونه‌گیری با این تیر است.
پژوهشگران برای تأیید گونه نهنگ، مجبور شدند با شلیک تیر نمونه دی‌ان‌ای از آن بگیرند.
نمونه پس از جمع‌آوری برای آزمایش ژنتیک ارسال شد. چند روز بعد نتیجه رسید و تأیید شد گونه مشاهده‌شده همان نوک‌نهنگ ژینکودندان است.
نهنگ‌های نوک‌دار دندان‌جینکو معمولاً در غرب اقیانوس آرام به ساحل می‌آیند و در شرق فقط دو مورد گزارش شده است. به همین دلیل پژوهشگران ابتدا تصور کرده بودند که نهنگ‌های دیده‌شده از گونه دیگری به نام نوک‌نهنگ پرین هستند؛ گونه‌ای که فقط از روی شش لاشه شناخته شده و یکی از ناشناخته‌ترین پستانداران دریایی دنیا محسوب می‌شود.
اکنون تیم پژوهشی قصد دارد به دنبال همین گونه و دو گونه دیگری برود که هنوز هیچ‌وقت زنده در طبیعت مشاهده نشده‌اند. پیتمن گفت: «اگر بتوانیم سیگنال صوتی هر گونه را با خودش تطبیق دهیم، آن‌وقت می‌توانیم با شنود غیرفعال (کشیدن هیدروفون پشت کشتی یا شناورهای دریایی) بفهمیم این نهنگ‌ها کجا زندگی می‌کنند، جمعیتشان چقدر است و تا چه حد در برابر فعالیت‌های انسانی مانند ماهی‌گیری در اعماق دریا آسیب‌پذیرند.»
پژوهش در شماره ژانویه 2026 ژورنال Marine Mammal Science منتشر خواهد شد.