کرمان رصد - ایسنا / محققان در پژوهشی جدید بررسی کرده‌اند که آیا یک مجموعه تمرین ساده می‌تواند خستگی چشم را در میان دانشجویانی که ساعت‌های طولانی پشت رایانه می‌نشینند کاهش دهد یا نه، و تلاش کرده‌اند در این زمینه پاسخی روشن ارائه کنند.
رشد استفاده از ابزارهای دیجیتال در سال‌های اخیر زندگی بسیاری را تغییر داده است. امروز بخش بزرگی از کار، آموزش و حتی ارتباطات روزمره با تلفن همراه، رایانه و تبلت انجام می‌شود. نتیجه این روند، افزایش فشار وارد شده بر چشم است که خود را به شکل سوزش، قرمزی، دوبینی، خشکی و ناراحتی مداوم نشان می‌دهد. خستگی دیجیتالی چشم به یک مشکل رایج تبدیل شده و با عواملی مثل نور کم، کار طولانی مدت با صفحه نمایش، تغذیه ضعیف، استرس و بالا رفتن سن تشدید می‌شود. عضلات چشم مانند هر عضله دیگر در بدن، در اثر استفاده مداوم دچار تنش و خستگی می‌شوند و اگر برایشان زمان استراحت یا تقویت در نظر گرفته نشود، احتمال بروز مشکلات بیشتر بالا می‌رود. همین مسئله ضرورت پیدا کردن راه‌هایی ساده، قابل دسترس و کم هزینه برای کاهش خستگی چشم را بیشتر می‌کند.
پژوهشگران حوزه سلامت چشم مدت‌هاست که روش‌های متفاوتی را برای مدیریت این خستگی پیشنهاد می‌کنند. از جمله افزایش پلک زدن، استفاده از اشک مصنوعی، لنزهای فیلتر آبی و اصلاح مشکلات تطابق چشم. با این حال بسیاری از افراد همچنان از علائم ناراحت کننده رهایی پیدا نمی‌کنند. از طرف دیگر، استفاده دائمی از عینک یا لنز نه تنها همیشه مشکل را برطرف نمی‌کند، بلکه گاهی نیاز به نسخه‌های قوی تر را افزایش می‌دهد. اینجا است که تمرینات چشمی اهمیت پیدا می‌کنند. تمرینات یوگا برای چشم نوعی حرکت آرام و کنترل شده است که به اعتقاد کارشناسان می‌تواند به کاهش تنش عضلات چشم، بهبود هماهنگی حرکتی آن‌ها و کاهش علائم خستگی کمک کند. سابقه استفاده از این تمرینات طولانی است و مطالعات مختلف نیز فواید آن را گزارش کرده‌اند. در چنین شرایطی پرداختن به بررسی اثر این تمرینات بر یکی از گروه‌های در معرض خطر، یعنی دانشجویان پرستاری که ساعت‌های زیادی با رایانه کار می‌کنند، ضرورتی قابل درک دارد.
بازار ![]()
در همین زمینه، مهدیه سرحدی استادیار گروه پرستاری داخلی جراحی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به همراه دو همکار از همین دانشگاه و با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای زاهدان و قشم و همچنین دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، پژوهشی را انجام داده‌اند. آن‌ها در این مطالعه روی تأثیر یک برنامه مشخص از تمرینات چشمی یوگا بر میزان خستگی چشم دانشجویان کار کرده‌اند تا ببینند آیا این تمرینات می‌تواند به عنوان راهی ساده و کم هزینه به کار گرفته شود یا خیر.
برای انجام این تحقیق، دانشجویان پرستاری به روش تصادفی انتخاب و در دو گروه قرار گرفتند و پیش از شروع تمرینات، پرسشنامه‌ای دو بخشی درباره میزان خستگی چشم آن‌ها تکمیل شد. پس از آموزش مجموعه تمرینات چشمی یوگا، از گروه مداخله خواسته شد به مدت شش هفته، هر هفته پنج روز و روزی سی دقیقه این تمرینات را انجام دهند. این برنامه شامل حرکاتی آرام و کنترل شده بود که هدف آن‌ها تقویت عضلات چشم، افزایش هماهنگی و کمک به کاهش تنش بود. گروه دیگر، هیچ آموزش و مداخله‌ای دریافت نکرد. پس از پایان دوره نیز، پرسشنامه دوباره در میان دانشجویان تکمیل شد تا میزان تغییرات به دست آمده بررسی شود.
نتایج نشان دادند که میزان خستگی چشم پس از دوره تمرینات کاهش چشمگیری پیدا کرده است. میانگین نمره خستگی پیش از شروع تمرینات حدود سه بود، اما پس از شش هفته به حدود یک کاهش یافت. این تفاوت از نظر آماری معنا دار و قابل توجه بود و نشان می‌داد که تمرینات چشمی یوگا توانسته‌اند علائم آزاردهنده چشم را کم کنند.
در بخش نتیجه گیری پژوهش تاکید شده است که تمرینات چشمی یوگا می‌توانند روشی مؤثر، ایمن و بدون نیاز به دارو برای کاهش خستگی چشم باشند و می‌شود آن‌ها را در برنامه مراقبتی دانشجویان و تمام افرادی که زیاد با وسایل الکترونیکی کار می‌کنند گنجاند.
یافته‌های این پژوهش که در «مجله علمی پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران» منتشر شده‌اند، با نتایج مطالعات مشابه همسو هستند. برای نمونه، پژوهشگران در کره جنوبی نشان داده‌اند که انجام تمرینات چشمی یوگا طی هشت هفته می‌تواند خستگی چشم کاربران اینترنتی را کاهش دهد. همچنین در یک مطالعه دیگر بر روی دانشجویان بینایی سنجی مشخص شد که اجرای شش هفته تمرینات چشمی کاهش محسوسی در خستگی چشم ایجاد می‌کند.
در دوران همه گیری کرونا نیز تحقیقاتی روی کودکان شرکت کننده در کلاس‌های آنلاین انجام شد که در آن ترکیب تمرینات چشمی و توصیه‌های ارگونومی توانست خستگی چشم را کم کند. مجموعه این شواهد نشان می‌دهد که تمرینات چشمی یوگا می‌توانند جایگزینی قابل اعتماد برای روش‌های دارویی و هزینه بر باشند، هرچند متخصصان تاکید می‌کنند که لازم است مطالعات بیشتری با جمعیت‌های گسترده تر و سنین متفاوت انجام شود تا نتایج دقیق تر و قابل تعمیم تری به دست آید.