کرمان رصد - زومیت / ستاره‌شناسان با استفاده از تکنیکی جدید توانسته‌اند شواهدی را از ستاره همدم ابط‌الجوزا، ابرغول معروف صورت فلکی شکارچی پیدا کنند.
ستاره‌شناس‌ها ممکن است سرانجام همراه دیرینه و پنهان ابط‌الجوزا، ستاره سرخ درخشان صورت فلکی شکارچی را پیدا کرده باشند. فرضیه‌ی وجود ستاره‌ای که در مدار نزدیکی به دور ابط‌الجوزا می‌چرخد، نخستین‌بار بیش از یک قرن پیش مطرح شده بود و اکنون با کشف آن، تکه‌ای دیگر به پازل رازآلود این غول سرخ افزوده شده است.
بازار ![]()
تصاویر گرفته‌شده توسط ستاره‌شناسان، ستاره‌ی همراه ابط‌الجوزا را بسیار کم‌نور نشان می‌دهند. پژوهشگران، با وجود هیجان از این کشف، تأکید می‌کنند که یافته‌ی آن‌ها هنوز قطعی نیست.
سارا بلانت، اخترشناس دانشگاه کالیفرنیا در سانتا کروز که در پژوهش مشارکت نداشته، می‌گوید: «فکر می‌کنم در حال حاضر واقعاً سخت است که بگوییم این کشف مطمئن است یا خیر. باید صبر کنیم و ببینیم آیا با ابزارهای بیشتری می‌توان وجود این همراه ستاره‌ای را تأیید کرد یا خیر.»
اگر وجود ستاره‌ی جدید تأیید شود، نام رسمی آن احتمالاً آلفای شکارچی بی (α Orionis B) خواهد بود (نام دیگر ابط‌الجوزا، آلفای شکارچی است). پیش‌تر به‌طور غیررسمی به ستاره‌ی تازه‌کشف‌شده، «همدم ابط‌الجوزا» (Betelbuddy) گفته می‌شد. بااین‌حال، پژوهشگران پیشنهاد داده‌اند نام سیوارها (Siwarha) برای آن انتخاب شود؛ واژه‌ای به‌معنای «دستبند او» که به ابط‌الجوزا اشاره دارد. ابط‌الجوزا در عربی به‌معنای «دست غول» است.
در تصویر صورت فلکی جبار (شکارچی)، ستاره‌ی سرخ و درخشان ابط‌الجوزا در گوشه‌ی بالا سمت چپ دیده می‌شود. در تصویر بزرگ‌نمایی‌شده، ابط‌الجوزا و همراه آبی‌رنگ کوچک آن مشخص شده‌اند. این همراه در مداری به دور ابط‌الجوزا می‌چرخد که فاصله‌اش تنها چهار برابر فاصله‌ی زمین تا خورشید است؛ یعنی آنقدر نزدیک که درون جو بیرونی عظیم ابط‌الجوزا قرار دارد که منطقه‌ای خطرناک برای یک ستاره‌ی کوچک به شمار می‌رود.
استیو هاول، یکی از نویسندگان پژوهش و اخترشناس مرکز تحقیقات ایمز ناسا در کالیفرنیا می‌گوید: «این ستاره‌ی همراه در مدارش نیروی درگ را تجربه می‌کند.» در نتیجه، با مرگی نجومی و قریب‌الوقوع مواجه است: ظرف مدت 10 هزار سال آینده به سمت ابط‌الجوزا کشیده خواهد شد.
به گفته‌ی هاول، ستاره‌ی همراه احتمالاً همزمان با ابط‌الجوزا، حدود 10 میلیون سال پیش شکل گرفته است. اما برخلاف این ابرغول که به‌سرعت پیر شده، جرم کم‌تر ستاره‌ی همراه (حدود 1٫6 برابر خورشید) باعث شده رشد آن کند شود و هنوز حتی همجوشی هیدروژن را آغاز نکرده باشد. هاول می‌گوید چنین جفتی از یک ابرغول و یک ستاره‌ی کوچک تاکنون مشاهده نشده و نمی‌توان گفت که چقدر رایج است.
ابط‌الجوزا در سال‌های اخیر به ویژه به‌دلیل تغییرات غیرمعمول در درخشندگی‌اش به موضوعی جذاب برای ستاره‌شناسان تبدیل شده است. رخدادی بین اواخر 2019 تا 2020 که به «کم‌سو شدن بزرگ» معروف است، این تصور را به وجود آورد که این ستاره به‌زودی به‌عنوان ابرنواختر منفجر خواهد شد. اما بررسی‌های بعدی نشان داد که ابط‌الجوزا فقط ابر بزرگی از غبار منتشر کرده بود که مسدودشدن نورش را به‌دنبال داشت.
اما نوسان شش‌ساله‌ای دیگر در درخشندگی ابط‌الجوزا باعث شد بسیاری از اخترشناسان شک کنند که این ابرغول اسرار دیگری مثل یک همراه پنهان دارد. برخی دانشمندان، ویژگی‌های این همراه احتمالی را پیش‌بینی کرده بودند، اما با وجود تلاش‌های متعدد رصدی، تا پیش از این هیچ‌کس موفق به مشاهده‌اش نشده بود.
ستاره‌شناسان برای یافتن همدم ابط‌الجوزا از تلسکوپ 8٫1 متری جمنای شمالی در هاوایی استفاده کردند. آن‌ها توانستند با فناوری پیشرفته‌ی نوردهی فوق‌سریع که اثرات مخرب جو زمین را کاهش می‌دهد و وضوح بالاتر را ممکن می‌سازد، تصاویر ستاره را ثبت کنند. فرصت بعدی برای مشاهده‌ی ستاره‌ی همراه، نوامبر 2027 خواهد بود؛ زمانی که در دورترین فاصله‌اش از ابط‌الجوزا از دید ناظر زمینی قرار می‌گیرد.
یافته‌های پژوهشگران در قالب دو مقاله در ژورنال Astrophysical Journal منتشر شده است.