بزرگنمايي:

کرمان رصد - مراسم رونمایی از نشریه مجلس‌نگار روز سه‌شنبه 23 اردیبهشت‌ماه 1404، به همت مرکز نوآوری قوه مقننه و مشارکت دفتر مطالعات حکمرانی با حضور جمعی از نمایندگان و صاحب‌نظران حوزه تجربه‌نگاریِ حکمرانی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب، برگزار شد.
در این مراسم، حسینعلی حاجی‌دلیگانی نایب رییس دوم کمیسیون اصل نود، علی‌اصغر عنابستانی نماینده سابق مجلس، بهروز طهماسب کاظمی معاون پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس، محمدمهدی مهربان هلان مدیرکل مرکز نوآوری قوه مقننه، به همراه یحیی نیازی داور نشریه و علی رجبی، پژوهشگر سیاست‌گذاری عمومی حضور داشتند.
تجربه‌نگاری، موضوعی نو و بسیار مهم در فرآیند سیاست‌گذاری است
یحیی نیازی، داور نشریه مجلس‌نگار، در ابتدا در آیین رونمایی از این نشریه با اشاره به اهمیت تجربه‌نگاری در حکمرانی گفت: امروز تجربه‌نگاری یک موضوع نسبتاً نو اما از طرفی بسیار بسیار مهم است. شاید ما در حوزه‌های مختلف از آن غفلت کرده باشیم یا آن را به‌درستی نشناخته باشیم.وی با تأکید بر اهمیت به‌کارگیری این رویکرد در نهاد قانون‌گذاری افزود: پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده‌اند، بسیار ارزشمندند، و خود این حوزه نیز نیازمند تجربه‌نگاری است.
تجربه‌نگاری، مغفول‌مانده‌ترین بخش مدیریت دانش در مجلس شورای اسلامی است
در ادامه مراسم رونمایی از نشریه مجلس‌نگار، بهروز طهماسب کاظمی معاون پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس، با اشاره به اهمیت مدیریت تجربه در ساختارهای حکمرانی گفت: وقتی درباره مدیریت دانش صحبت می‌کنیم، در واقع از مدیریت تجربیات سخن می‌گوییم. یکی از مهم‌ترین جنبه‌هایی که در این حوزه مورد توجه قرار خواهد گرفت، تبدیل دانش ذهنی و ضمنی مدیران، کارکنان و کارشناسان به دانشی عینی و قابل انتقال است.
وی با تأکید بر دشواری‌های تبدیل دانش ضمنی به دانشی آشکار افزود: فرآیند اجتماعی‌سازی دانش و انتقال آن از ذهن افراد به ساختارهای سازمانی، بسیار پرهزینه و پیچیده است. به همین دلیل، این بخش از مدیریت دانش اهمیت فراوانی یافته، تا جایی که برخی به‌اشتباه تصور می‌کنند کل مدیریت دانش صرفاً همین فرآیند است، در حالی‌که این تنها یکی از بخش‌های آن است.
کاظمی با اشاره به جایگاه دانش ضمنی در سازمان‌ها خاطرنشان کرد: بیش از 80 درصد دانش موجود در سازمان‌ها، از نوع دانش ضمنی است؛ دانشی که معمولاً مستندسازی نمی‌شود و در نتیجه چرخه دانش در سازمان‌ها ناقص می‌ماند.
او ادامه داد: در مجلس شورای اسلامی، این موضوع تا پیش از این، مغفول مانده بود؛ به‌ویژه در حوزه تجربه‌های نمایندگان، چه در قالب هویت فردی و چه در قالب سازمانی مثل کمیسیون‌ها یا صحن علنی. این تجربیات عملیاتی باید ثبت و مستندسازی می‌شد تا در اختیار نمایندگان ادوار بعد قرار گیرد و چالش‌های آغاز دوره برای آنان کاهش یابد.
کاظمی با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته برای جبران این خلأ گفت: به همت همکارانم مصاحبه‌های متعددی با نمایندگان درباره تجربیات حوزه انتخابیه، تصویب قوانین، فعالیت‌های نظارتی، و روند پیگیری موضوعات راهبردی در مجلس انجام گرفته که در حال جمع‌بندی و مستندسازی است.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین محصولات این تلاش‌ها، طراحی ساختار نشریه‌ای تحت عنوان مجلس‌نگار بود که امروز شاهد رونمایی از آن هستیم. دو شماره نخست این نشریه منتشر شده و دو شماره بعدی نیز به‌زودی در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
کاظمی با اظهار امیدواری که این مسیر ادامه پیدا کند، گفت: تلاش ما این است که تجربه‌نگاری را در مجلس به عنوان یک خیر ماندگار نهادینه کنیم. این تجربیات می‌توانند هم در داخل مجلس مورد استفاده قرار گیرند و هم در اختیار سیاست‌گذاران بیرونی قرار گیرند تا از آن‌ها الگوبرداری شود. امیدوارم روزی برسد که این تجارب در کتاب‌های درسی سیاست‌گذاری و حکمرانی به‌عنوان الگوهای موفق تدریس شوند.
ثبت تجربیات نمایندگان، چراغ راه آیندگان در مسیر حکمرانی است
حسین‌علی حاجی‌دلیگانی، نمایند مجلس شورای اسلامی نیز در این رونمایی ضمن تقدیر از تلاش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس و تیم‌های تخصصی آن گفت: از مرکز پژوهش‌ها، ریاست و کارشناسانی که برای گردآوری تجربیات نمایندگان تلاش کردند، تشکر می‌کنم. امیدوارم این حرکت مبارک که آغاز شده، به نقطه کمال برسد. چراکه هنوز با آن جایگاهی که بتواند برای نمایندگان تازه‌وارد، دانشجویان و پژوهشگران مفید باشد، فاصله دارد.
وی افزود: نشریه مجلس‌نگار، حاصل فکری نو در مرکز پژوهش‌هاست. روایتی از حکمرانی در یکی از قوای سه‌گانه نظام جمهوری اسلامی ایران، که می‌تواند چراغی باشد برای آیندگان و مسیری برای کاهش آزمون‌وخطاها. ضرورت این کار آن‌جاست که ما نباید مدام بخواهیم «دوچرخه را از نو اختراع کنیم».
حاجی‌دلیگانی با اشاره به خلأ موجود در انتقال تجربیات نمایندگان تصریح کرد: یکی از ضعف‌های ساختاری ما در نظام این است که تنها مقام مسئول بدون آیین تودیع و معارفه، نماینده مجلس است. هیچ ارتباطی بین نماینده‌ای که انتخاب شده و آنکه خداحافظی کرده، وجود ندارد. این در حالی‌ است که بسیاری از فعالیت‌های مهم در هر حوزه انتخابیه، نیمه‌کاره می‌ماند و به نماینده بعدی منتقل نمی‌شود.
او با تأکید بر اهمیت مستندسازی تجربه‌ها گفت: این تجارب می‌توانند هزینه اشتباهات آینده را کاهش دهند. برخی از تصمیمات نمایندگان، حتی ممکن است غیرقابل جبران باشد. تجربه‌نگاری می‌تواند به افزایش رضایت‌مندی عمومی و تقویت سرمایه اجتماعی نظام کمک کند.
حاجی‌دلیگانی پیشنهاد کرد: مرکز پژوهش‌های مجلس باید تجارب را از همه نمایندگان گردآوری کند. نماینده منتخب، از زمان اعلام نتایج تا شروع کار در مجلس حدود سه ماه فرصت دارد. اگر در این مدت، مرور مناسبی بر تجربه‌های پیشین داشته باشد، می‌تواند در همان سال اول، با آگاهی بیشتری وارد حوزه‌های تقنین و نظارت شود و بهره‌وری زمان و منابع را افزایش دهد.
مجلس نیازمند بهره‌گیری سازمان‌یافته از تجربیات گذشته است
علی‌اصغر عنابستانی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی هم که هنگام بازدید از نمایشگاه به این نشست دعوت شده بود، با تأکید بر لزوم بهره‌برداری از تجربیات انباشته در نهاد قانون‌گذاری، گفت: ما دو عمر نداریم که یک عمر تجربه کنیم و یک عمر به کار ببندیم. در حوزه حکمرانی نیز باید از تجربیات گذشته بهره گرفت و در عین حال تجربه جدید تولید کرد.
وی با اشاره به ضعف بهره‌وری در نظام حکمرانی کشور تصریح کرد: متأسفانه چه در حوزه منابع انسانی و چه منابع مادی، سطح بهره‌وری بسیار پایین است. در حالی که ارزش منابع انسانی ما از منابع مادی بیشتر است، اما استفاده از این منابع انسانی و تجربیات آن‌ها بسیار اندک است.
عنابستانی ضمن تقدیر از اقدامات صورت‌گرفته در حوزه تجربه‌نگاری در مجلس افزود: اگر قرار است تجربه‌نگاری مؤثر واقع شود، باید ساختارمند و موضوع‌محور باشد تا قابلیت بهره‌برداری داشته باشد. من در دوران مسئولیتم در استانداری، ساعت‌ها تجربه منتقل کردم، اما جایی ندیدم که از آن‌ها استفاده شود.
وی با اشاره به چالش‌های نظام قانون‌گذاری گفت: مجلس شورای اسلامی باید متناسب با شأن نظام جمهوری اسلامی ارتقاء یابد. ساختار فعلی ورود به مجلس و فرایند قانون‌گذاری نیازمند اصلاحات اساسی است. چرا نمی‌توانیم از نظام صحن‌محور فعلی به نظام کمیسیون‌محور و تخصصی برسیم؟ چرا نظام ورود به مجلس اصلاح نمی‌شود؟ این‌ها پرسش‌هایی است که نیاز به کار عمیق و مستمر دارد.
در ادامه این رونمایی، علی رجبی پژوهشگر سیاست‌گذاری عمومی اظهار کرد: در پروژه تجربه‌نگاری مرکز پژوهش‌های مجلس، تاکنون با بیش از 70 نفر از نمایندگان ادوار گذشته گفت‌وگو شده است. این گفت‌وگوها به‌صورت عمیق و نیمه‌ساختاریافته انجام گرفته‌اند. به‌عنوان فردی که از حوزه رسانه وارد این پروژه شده‌ام، تفاوت‌های معناداری میان مصاحبه‌های رسانه‌ای و مصاحبه‌های این طرح تجربه‌نگاری مشاهده کرده‌ام.
وی عنوان کرد: در مصاحبه‌های رسانه‌ای، معمولاً به دنبال ارزش خبری، تیترهای جنجالی و روایت‌های سیاسی هستیم، اما در این پروژه تلاش کرده‌ایم تا از این فضا فاصله بگیریم و شرایطی فراهم کنیم تا نماینده بتواند با اعتماد کامل، از فضای سیاسی فاصله گرفته و سخنان علمی، عمیق و واقعی خود را بیان کند.
رجبی گفت: در برخی جلسات موفق شدیم گارد اولیه مصاحبه‌شونده را بشکنیم و به لایه دوم سخنان او دست یابیم؛ سخنانی که بیشتر بر تجربه و تحلیل متمرکز است تا مواضع سیاسی.وی ادامه داد: هدف نهایی این پروژه، تدوین مجموعه‌ای مدون از تجربیات نمایندگان در قالب مجلدهای مختلف است؛ به‌گونه‌ای که این اطلاعات بتواند به صورت استانی، حوزه انتخابیه‌ای، کمیسیونی یا موضوع‌محور دسته‌بندی شود. این رویکرد کمک خواهد کرد تا نماینده‌ای که وارد یک کمیسیون تخصصی مانند کشاورزی می‌شود، بتواند با مطالعه کتابچه‌ای از تجربیات گذشته، با سرعت و آگاهی بیشتری مسیر خود را آغاز کند.
نشریه مجلس‌نگار که از جدیدترین دستاوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس است به «روایت تجربه‌های حکمرانی در مجلس شورای اسلامی» می‌پردازد.