کرمان رصد - ۷ دیماه یادآور فرمان تاریخی امام خمینی (ره) برای تشکیل نهضت سوادآموزی است؛ فرمانی که با بسیج عمومی برای آموزش، زمینه برخورداری میلیونها ایرانی از نعمت سواد را فراهم کرد.
۷ دیماه یادآور فرمان تاریخی امام خمینی (ره) برای تشکیل نهضت سوادآموزی است؛ فرمانی که با بسیج عمومی برای آموزش، زمینه برخورداری میلیونها ایرانی از نعمت سواد را فراهم کرد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، «۳۷ سالم بود که تصمیم گرفتم درس بخوانم و امروز در ۷۴ سالگی دانشجوی کارشناسی ارشد هستم.»
این سخنان خانم جواهر کشاورز، بانویی از خمینیشهر و شهرستان درچه است؛ بانویی که همزمان با صدور فرمان تاریخی امام خمینی (ره) برای تشکیل نهضت سوادآموزی در سال ۱۳۵۸، مسیر علمآموزی را آغاز کرد و امروز به نمادی از اراده، خودباوری و نقش آموزش در پیشرفت فردی و اجتماعی تبدیل شده است.
۷ دی ۱۳۵۸ در تاریخ معاصر ایران بهعنوان نقطه عطفی در مسیر آموزش عمومی و گسترش علم و آگاهی ثبت شده است. در این روز، امام خمینی (ره) با صدور فرمان تشکیل نهضت سوادآموزی، مبارزهای فراگیر و ملی را علیه بیسوادی آغاز کردند؛ پدیدهای که سالها بهعنوان یکی از مهمترین موانع پیشرفت، استقلال و عدالت اجتماعی در کشور شناخته میشد.
امام خمینی (ره) در زمره نخستین اقدامات پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اهمیت علم و آگاهی را در اولویت قرار دادند. ایشان بهدرستی باور داشتند که بیسوادی، زمینهساز فقر، استثمار و سلطهپذیری ملتهاست و بدون آگاهی، دستیابی به استقلال واقعی امکانپذیر نخواهد بود. از همین رو، نهضت سوادآموزی با هدف ریشهکن کردن بیسوادی و گسترش آموزش در میان تمام اقشار جامعه، بهویژه محرومان، شکل گرفت.
ایران پیش از گسترش بیسوادی در قرون اخیر، پرورشدهنده دانشمندان بزرگی بود که آثار آنان نقش تعیینکنندهای در پیشرفت علم و تمدن بشری داشت. از ابوریحان بیرونی و ابنسینا گرفته تا خوارزمی، خیام، زکریای رازی، فارابی و خواجه نصیرالدین طوسی، همگی نشاندهنده ظرفیت عظیم علمی این سرزمین هستند. با این حال، در اثر استبداد سیاسی، فقر گسترده و محرومیت تاریخی تودههای مردم از آموزش، این ظرفیت بهتدریج تضعیف شد و فاصله میان مردم و علم افزایش یافت.
سفرنامهها و گزارشهای نویسندگان و دیپلماتهای غربی از دوره ناصری تا پهلوی اول نیز گواهی بر این واقعیت تلخ است. لرد کرزن، سیاستمدار و نویسنده انگلیسی، در کتاب *Persia and the Persian Question* (۱۸۹۲) مینویسد: «اکثریت مردم ایران از آموزش محروماند و بیسوادی در میان تودهها امری رایج است.»
ادوارد براون، شرقشناس انگلیسی نیز در کتاب *A Year Among the Persians* (۱۸۹۳) به فقر گسترده و دسترسی محدود مردم ایران به آموزش اشاره میکند. این تصویر، بیش از آنکه نشاندهنده ناتوانی ملت ایران باشد، نتیجه سالها استبداد و محرومیت ساختاری از آموزش عمومی بود.
بر همین اساس، امام خمینی (ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با نگاهی راهبردی و آیندهنگر، بسیج عمومی برای سوادآموزی را ضروری دانستند. ایشان در پیام تاریخی خود درباره نهضت سوادآموزی تأکید کردند:
«ما باید در برنامه درازمدت، فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم و بدون از دست دادن وقت، برای مبارزه با بیسوادی بهطور ضربتی قیام کنیم.»
در این پیام، امام خمینی (ره) از همه اقشار جامعه، از جمله علما، ائمه جماعات، فرهنگیان و مردم باسواد خواستند تا در آموزش بیسوادان مشارکت فعال داشته باشند و این مسئولیت را صرفاً به دولت واگذار نکنند. این نگاه مردمی و جهادی، نقش مهمی در موفقیت نهضت سوادآموزی ایفا کرد.
بر اساس اعلام مسئولان آموزشوپرورش، از سال ۱۳۵۸ تاکنون بیش از ۲۵ میلیون نفر در نتیجه اجرای نهضت سوادآموزی از نعمت سواد بهرهمند شدهاند. امروز آموزش پایه طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اجباری است و نرخ باسوادی در کشور به بیش از ۸۶ درصد رسیده است. بخش قابل توجهی از این جمعیت، ساکن روستاها و مناطق محروم و صعبالعبور بودهاند که پیش از انقلاب، دسترسی مناسبی به آموزش نداشتند.
نهضت سوادآموزی، تنها یک برنامه آموزشی نبود، بلکه حرکتی فرهنگی و اجتماعی برای احیای کرامت انسانی، افزایش آگاهی عمومی و تقویت استقلال ملی بهشمار میرفت. دستاوردهای این نهضت نشان داد هرگاه زمینه آموزش و آگاهی برای مردم فراهم شود، جامعه در مسیر رشد، عزت و پیشرفت گام برخواهد داشت.
۷ دی، یادآور این حقیقت است که علم و آگاهی، زیربنای اصلی پیشرفت ملتهاست و نهضت سوادآموزی، یکی از ماندگارترین ثمرات انقلاب اسلامی در مسیر توانمندسازی جامعه ایرانی بهشمار میرود.
پژوهشگر ونویسنده: طیبه السادات حسینی