کرمان رصد - ایسنا /کم‌خونی فقر آهن در دوران بارداری یکی از شایع‌ترین مشکلات تغذیه‌ای زنان است که می‌تواند سلامت نوزاد را از نخستین لحظه تولد تحت تأثیر قرار دهد و پیامدهایی چون وزن پایین نوزاد را به همراه داشته باشد.
در دوران بارداری، بدن زنان دچار تغییرات گسترده‌ای می‌شود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها افزایش حجم خون است. این تغییر طبیعی باعث رقیق شدن خون می‌شود، اما اگر همراه با کمبود مواد مغذی حیاتی مانند آهن، فولات یا ویتامین B12 باشد، می‌تواند به کم‌خونی منجر شود. کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع این اختلال است که نه‌تنها در کشورهای در حال توسعه، بلکه در بسیاری از نقاط جهان دیده می‌شود. زنان باردار به دلیل افزایش نیاز بدن به آهن، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2019، حدود 37 درصد زنان باردار جهان از کم‌خونی رنج می‌برند، و این آمار در ایران نیز قابل توجه است.
بازار ![]()
کمبود آهن در این دوران می‌تواند اثرات جدی بر سلامت مادر و جنین بگذارد. از جمله این پیامدها می‌توان به افزایش خطر سقط جنین، زایمان زودرس، تولد نوزاد با وزن پایین، و حتی مرگ جنین اشاره کرد. در حقیقت، وزن و قد نوزاد در بدو تولد از شاخص‌های اصلی سلامت او به شمار می‌روند. نوزادانی که با وزن کمتر از 2500 گرم متولد می‌شوند، در معرض مشکلات متعددی همچون اختلال در رشد، عفونت‌های مکرر و آسیب‌های تغذیه‌ای هستند. از آنجا که این وضعیت فشار زیادی بر خانواده و سیستم درمانی وارد می‌کند، شناخت و پیشگیری از عوامل مؤثر بر وزن نوزاد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در همین زمینه، زینت مرتضوی، استادیار تغذیه و عضو مرکز تحقیقات ارتقاء سلامت دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، به همراه یکی از همکاران خود، پژوهشی را درباره نقش کم‌خونی فقر آهن مادران در دوران بارداری بر شاخص‌های جسمانی نوزادان انجام داده است. این پژوهش با هدف بررسی رابطه میان وضعیت کم‌خونی مادر و شاخص‌هایی مانند وزن، قد و اندازه دور سر نوزاد در بدو تولد طراحی شده است تا مشخص شود تا چه اندازه کمبود آهن در مادر می‌تواند بر سلامت نوزاد اثرگذار باشد.
برای انجام این تحقیق، مطالعه‌ای بر روی 630 مادر مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر زاهدان و نوزادان آن‌ها انجام شد. داده‌های جمع‌آوری‌شده شامل اطلاعات عمومی مادران، وضعیت کم‌خونی فقر آهن و شاخص‌های تن‌سنجی نوزادان بود و محققان از نرم‌افزارهای آماری برای تحلیل داده‌ها استفاده کردند
نتایج بررسی‌ها نشان دادند که حدود 20 درصد از مادران مورد بررسی دچار کم‌خونی فقر آهن بودند. نکته مهم این بود که میان کم‌خونی مادران و وزن نوزاد در بدو تولد، ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده شد. به بیان ساده‌تر، نوزادانی که مادران آن‌ها از کم‌خونی فقر آهن رنج می‌بردند، به‌طور میانگین وزن پایین‌تری نسبت به سایر نوزادان داشتند. در مقابل، بین کم‌خونی مادر و اندازه قد یا دور سر نوزادان، رابطه قابل توجهی مشاهده نشد.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که کم‌خونی فقر آهن مادران، به‌ویژه در سه‌ماهه‌های حساس بارداری، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در وزن نوزاد ایفا کند. از آنجا که وزن پایین هنگام تولد با مشکلاتی مانند کم‌خونی نوزادی، هیپوترمی و دشواری در تغذیه همراه است، پیشگیری از کمبود آهن در مادران اهمیت بالایی دارد. بر همین اساس، پژوهشگران توصیه می‌کنند که تغذیه مادران باردار باید مورد توجه جدی‌تری قرار گیرد و مصرف مکمل‌های آهن طبق دستور پزشک و در زمان مناسب انجام شود.
از منظر بهداشت عمومی، این نتایج یادآور آن هستند که بخش بزرگی از مشکلات نوزادان با اقدامات ساده‌ای چون آموزش تغذیه صحیح، مصرف مکمل‌های آهن، و پیگیری مراقبت‌های دوران بارداری قابل پیشگیری است.
بسیاری از زنان پیش از بارداری نیز ذخایر آهن کمی دارند و عواملی مانند تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی یا عادات غذایی نادرست، خطر کم‌خونی را تشدید می‌کند. در چنین شرایطی، تقویت آگاهی تغذیه‌ای و دسترسی به خدمات بهداشتی منظم، می‌تواند به کاهش نرخ کم‌وزنی نوزادان در بدو تولد کمک کند.
علاوه بر این، سیاست‌گذاری‌های ملی در زمینه بهبود تغذیه زنان در سنین باروری و ترویج رژیم غذایی غنی از آهن، می‌تواند تأثیر چشمگیری بر سلامت نسل آینده داشته باشد. اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، آموزش به زبان‌های محلی، و اجرای برنامه‌های غربالگری کم‌خونی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کنترل این مشکل کمک کند. حمایت از مادران کم‌برخوردار از نظر اقتصادی نیز برای پیشگیری از پیامدهای کم‌خونی و ارتقای سلامت مادر و کودک ضروری است.
نتایج این پژوهش در «مجله علمی زنان، مامایی و نازایی ایران» منتشر شده‌اند؛ نشریه‌ای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مشهد که به انتشار تازه‌ترین دستاوردهای علمی در حوزه سلامت زنان و کودکان می‌پردازد.