کرمان رصد - خراسان / «چرا علم و فناوری به اهداف برنامه هفتم نمی رسد؟» عنوان یادداشت روز در روزنامه خراسان به قلم سید صادق غفوریان است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
فارغ از این که بخش قابل توجهی از بدنه کارشناسی معتقد است «برنامه های پنج ساله توسعه کشور» مبتنی بر واقعیت ها و شرایط کشور تدوین نمی شود و تحقق آن را نباید انتظار داشت، اما به طور مشخص بررسی ها در حوزه علم و فناوری و آموزش، نشان می دهد یک تردید جدی در تحقق مطالبات برنامه هفتم توسعه در این بخش وجود دارد.
به این چهار گزاره دقت کنید:
1. طبق اعلام معاون توسعه مدیریت و جذب سرمایه، بودجه 1404 این معاونت 50 درصد با کاهش همراه بوده است. عجیب این است که این معاونت از بودجه امسال خود تنها 6 درصد را تا پایان شهریورماه دریافت کرده است.
2. بنا بر اعلام بنیاد ملی نخبگان، اجرای کامل برنامه‌ها به حداقل 6 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد؛ اما کل بودجه مصوب بنیاد در سال 1404 فقط نیم است؛ رقمی که حتی از بودجه یک پژوهشکده کوچک نیز کمتر است.
بازار ![]()
3. وزیر علوم: بودجه دانشگاه 70 هزار میلیارد تومان است در حالی که یک دانشگاه در کشور همسایه1.2میلیارد دلار بودجه دارد، ما کمتر از یک میلیارد دلار بودجه برای این همه دانشگاه و هیئت علمی داریم... اکنون حدود 96.5 درصد از منابع مالی وزارتخانه صرف پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان و استادان می‌شود.
4. در بخش آموزش و پرورش نیز، داستان بودجه به همین گونه است و چه بسا بحرانی تر به گونه ای که سال هاست، 98 درصد بودجه این وزارتخانه راهبردی تماما صرف هزینه های جاری، حقوق و دستمزد می شود.
آیا می توان پرواز کرد؟
آن چه خواندیم، یک نمای کلی از وضعیت حوزه های علمی، فناوری و آموزشی کشور است و اگرچه در همین وضعیت به همت دانشمندان و مراکز علمی و دانشگاهی، فعالیت ها در مسیر تلاش و جهاد علمی قرار دارد اما حوزه تولید علم در جهان به ویژه در منطقه و همسایگان، شرایطی متفاوت و مسابقه گونه را تجربه می کند. امروز تولید علم و رشد فناوری های جدید به مهم ترین ابزار توسعه و ثروت آفرینی مجامع تبدیل شده و با اندکی تاخیر و تعویق، این رقیبان اند که گوی سبقت را می ربایند. حال در این مسابقه که کسی منتظر رقیب نمی ماند، آیا می توان با این وضعیت بودجه ای و کم توجهی ها به اهداف برنامه 5 ساله توسعه و جایگاه های رفیع جهانی رسید؟
از برنامه توسعه تا واقعیت امروز
اجازه بدهید، مصداقی تر به مسئله علم و فناوری و مطالبه برنامه هفتم توسعه در این باره بنگریم. برنامه هفتم توسعه در یک نگاه آرمانی و البته به حق، خواستار جای گرفتن ایران در پایان برنامه در رتبه 12 تولید علم جهان است در حالی که با گذشت 1.5 سال از آغاز برنامه هفتم، لوازم این مطالبه به ویژه در امر بودجه را محقق نکرده است. ما در حال حاضر با افت رتبه تولید علم نسبت به 3 سال قبل در جایگاه 17 جهان قرار گرفته ایم ضمن این که وزیر علوم نیز اخیرا نیز احتمال تداوم افت و سقوط یک پله ای در پایان سال 2025 را مطرح و ابراز نگرانی کرده بود.
وقتی در واکاوی این سقوط، دلایل او و مسئولان مرتبط را بررسی می کنیم؛ به طور مشخص به چالش هایی همچون نبود بودجه کافی و افت انگیزه پژوهشگران و فرسودگی امکانات پژوهش مواجه می شویم.
تحقق فقط 16 درصد!
در این میان، آمارهای رسمی نیز بر نگرانی ها می افزاید؛ گزارش ماه قبل مرکز پژوهش های مجلس از کل اهداف کمّی تعیین شده در فصل بیستم برنامه هفتم توسعه به جز بخش فناوری و نوآوری، فقط یک هدف به‌صورت کامل محقق شده، یک هدف هم بیش از آن چه مدنظر بوده محقق شده، 4 هدف بدون تحقق و 6 هدف هم با تحقق کم بوده است. به بیان دیگر 34 درصد اهداف محقق نشده، 50 درصد با تحقق کم، 8 درصد تحقق کامل و 8 درصد هم با تحقق بیشتر از آن چه در برنامه قید شده همراه بوده که معنایش آن است 16 درصد اهداف به‌صورت کامل در سال اول برنامه محقق شده است.حالا ما خود حدیث مفصل بخوانیم از این مجمل و باور کنیم که با این مسیر و این ریل، نه تنها به اهداف متعالی و مورد نظر برنامه هفتم توسعه یعنی (تا پایان 1407) نخواهیم رسید بلکه روند کنونی و بودجه ای، انبوهی از نگرانی ها را پیش رویمان قرار داده است.