کرمان رصد - تسنیم / در قلب تاریخی شهر کرمان و در جوار میدان ارگ، بنایی پرخاطره ایستاده است؛ بنای تاریخی فرمانداری قدیم کرمان که روزگاری مبدأ یکی از مهم‌ترین جریان‌های تاریخ معاصر ایران، یعنی جنبش مشروطه‌خواهی بوده است.
در قلب تاریخی شهر کرمان، در جوار میدان ارگ، بنایی آرام اما پرخاطره ایستاده است؛ ساختمانی قاجاری با نمای آجری باشکوه و طاق‌نماهای زیبا که روزگاری مرکز تصمیم‌گیری‌های مهم سیاسی و اداری شهر بود. فرمانداری قدیم کرمان که امروزه به‌عنوان مرکز سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود، روزگاری مبدأ یکی از مهم‌ترین جریان‌های تاریخ معاصر ایران، یعنی جنبش مشروطه‌خواهی بوده است.
بازار ![]()
رد پای تاریخ در آجرهای قاجاری
بنای فرمانداری قدیم کرمان، بیش از یک قرن قدمت دارد. در سال 1336 هـ.ق به دستور حشمت‌الدوله والاتبار، حاکم وقت کرمان، ساخته شد و به سبک سنتی ایرانی با طاق‌نماها، تزئینات آجری و اتاق‌های آیینه‌کاری شکل گرفت.
این بنا در مجاورت میدان ارگ، یعنی قلب تاریخی کرمان قرار دارد؛ جایی که امروز همچنان اصالت معماری قاجاری در آن نفس می‌کشد. فضای مشجر محوطه و درختان کهنسال، در کنار سنگ‌تراشی‌های زیبای ستون‌های در اصلی، بر جذابیت این مجموعه افزوده‌اند و آن را به یکی از چشم‌نوازترین بناهای اداری دوره قاجار در جنوب‌شرق ایران بدل کرده‌اند.
این ساختمان تنها یک بنای معماری نیست، بلکه «سندی زنده از تحولات سیاسی» کرمان و ایران است.
به گفته سیدمحمدعلی گلاب‌زاده، رئیس مرکز کرمان‌شناسی، فرمانداری قدیم را باید «ساختمان مشروطیت» نامید. زیرا نطفه اولیه قیام مشروطه از دل همین مکان شکل گرفت؛ از زمانی که ظفرالسلطنه، حاکم کرمان، دستور به فلک کردن حاج میرزا محمدرضا احمدی، امام جمعه وقت کرمان داد.
این حادثه در ظاهر اتفاقی محلی بود، اما انعکاس آن در سراسر کشور، به‌ویژه در تهران، موجی از اعتراض و بیداری ایجاد کرد. با تلاش‌های مجدالاسلام کرمانی، آیت‌الله بهبهانی و آیت‌الله طباطبایی، این رخداد به جرقه‌ای تبدیل شد برای جنبشی که سرانجام به امضای سند مشروطیت ایران انجامید.
صدای درختان کهنسال در بنایی زنده
فضای پیرامونی فرمانداری قدیم، با درختان سر به فلک کشیده و محوطه‌ای مشجر، حال و هوایی شاعرانه دارد. سنگ‌نگاره‌های کنده‌کاری شده بر ستون‌های در ورودی و بازتاب نور از پنجره‌ها به درون اتاق‌ها، حس شکوه و احترام را در هر بیننده‌ای برمی‌انگیزد.
با وجود گذر زمان، هنوز هم این بنا توانسته است اصالت تاریخی خود را حفظ کند و با تغییر کاربری به مرکز سرمایه‌گذاری، نقش تازه‌ای در توسعه اقتصادی و فرهنگی کرمان برعهده گیرد.
به گفته گلاب‌زاده، «یکی از کارهایی که باید انجام شود، تدوین خاطرات مربوط به این ساختمان است».
این بنا نه تنها بخشی از حافظه تاریخی کرمان است، بلکه در حافظه ملی ایران نیز جایگاهی ویژه دارد. ایجاد آرشیوی از اسناد، عکس‌ها و روایت‌های شفاهی مربوط به فرمانداری قدیم، می‌تواند گامی مهم برای ثبت و پاسداشت تاریخ معاصر کشور باشد.
میراثی زنده از عصر قاجار تا امروز
فرمانداری قدیم کرمان نمونه‌ای شاخص از معماری حکومتی دوره قاجار در مناطق مرکزی و جنوب‌شرقی ایران است و ترکیب زیبایی هنری، اهمیت سیاسی و بار تاریخی، آن را از سایر بناهای هم‌دوره متمایز می‌سازد.
این ساختمان امروز نه فقط یک اثر تاریخی، بلکه نمادی از پیوستگی تاریخ، فرهنگ و توسعه در کرمان است؛ جایی که گذشته با آینده گفت‌وگو می‌کند.