کرمان رصد - هفت صبح / دولت با غفلت از کنترل زنجیره توزیع و سقف صادرات، نوسانات بازار میوه و صیفی‌جات را تشدید کرده است
خیار و هندوانه در سبد خوراکی خانوارهای شهری در شهریور 1404 با نوسانات قابل‌توجهی روبه‌رو شد، این موضوع نشان می‌دهد که واسطه‌ها در پایان فصل کشت با احتکار این میوه‌ها برای پاییز دست به کار شده‌اند. بر اساس گزارش مرکز آمار، برخی اقلام خوراکی در شهریور ماه با جهش قیمتی چشمگیر، فشار بیشتری بر معیشت خانوارها وارد کرده‌اند.
در صدر این فهرست، هندوانه با افزایش 63.5 درصدی، خیار با 34.4 درصد و گوشت گاو با 11.4 درصد قرار دارند. این تغییر قیمت نشان‌دهنده آن است که هم کالاهای فصلی و هم اقلام پروتئینی در معرض تورم بوده‌اند. اما دلیل رشد قیمت این کالا افزایش تقاضا نیست.
در گروه نان و غلات، «ماکارونی و رشته آش» با 4.6 درصد و «شیرینی خشک» با 3.1 درصد افزایش قیمت، نشان‌دهنده تأثیر تورم بر اقلام فرآوری‌شده و پرمصرف است. این رشد، هرچند نسبت به سایر گروه‌ها کمتر است، اما به دلیل فراگیری مصرف، اثر قابل‌توجهی بر بودجه خانوار دارد.
در گروه گوشت و فرآورده‌های پروتئینی، «گوشت گاو یا گوساله» و «مرغ ماشینی» هر دو با بیش از 11درصد افزایش، بار دیگر نشان دادند که تأمین پروتئین حیوانی در ایران با چالش‌های جدی مواجه است. «ماهی قزل‌آلا» نیز با رشد 4.6 درصدی، از این روند مستثنا نبوده است.
لبنیات و تخم‌مرغ نیز از تورم در امان نمانده‌اند. «تخم‌مرغ ماشینی» با 9.4 درصد افزایش، در کنار «شیر، ماست و دوغ پاستوریزه» با رشد 3.2 درصدی، نشان می‌دهد که کالاهای پایه‌ای تغذیه نیز در مسیر گرانی قرار دارند. این موضوع به‌ویژه برای خانوارهای کم‌درآمد، فشار مضاعفی ایجاد می‌کند.
در گروه میوه و خشکبار، افزایش قیمت هندوانه (63.5 درصد)، خربزه (29.8 درصد)، پرتقال (13.2 درصد) و هلو (10.6 درصد) نشان‌دهنده نوسانات شدید در بازار میوه‌های تابستانی است. تنها «انار» با کاهش 13درصدی، خلاف جهت بازار حرکت کرده و به‌عنوان تنها کالای ارزان‌شده در این گزارش ثبت شده است.
در بخش سبزیجات و حبوبات، «خیار» با 34.4 درصد و «قارچ» با 28.7 درصد افزایش، بیشترین رشد را داشته‌اند. «سیب‌زمینی»، «هویج فرنگی» و «کدو سبز» نیز با رشد نزدیک به 10 درصد، نشان می‌دهند که حتی اقلام ساده و پرمصرف نیز از تورم بی‌نصیب نمانده‌اند.
در گروه قند و شکر، آشامیدنی‌ها و سایر خوراکی‌ها، «سس مایونز» با 3.8 درصد، «سس گوجه‌فرنگی» با 3.2 درصد و «چای خارجی بسته‌ای» با 2.9 درصد افزایش قیمت، گرانی در کالاهای مکمل و غیرضروری را نیز تأیید می‌کند.
نقش دلالان و صادرکنندگان در نوسانات بازار
افزایش شدید قیمت هندوانه، خیار، خربزه و قارچ در شهریورماه را نمی‌توان صرفاً به تغییرات فصلی یا نوسانات تولید نسبت داد. دو عامل ساختاری، همواره بازار میوه و صیفی‌جات ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهند و در بسیاری از موارد، عامل اصلی جهش‌های قیمتی هستند.
نخست، دلالان و واسطه‌هایی هستند که با خرید عمده از کشاورزان و انبار کردن محصولات، عملاً نبض بازار را در دست می‌گیرند. این گروه‌ها با عرضه قطره‌چکانی، قیمت‌ها را به‌صورت مصنوعی بالا نگه می‌دارند و در غیاب نظارت موثر، می‌توانند بازار را به‌راحتی کنترل کنند. در بسیاری از موارد، محصولاتی که در مزارع با قیمت مناسب قابل تهیه‌اند، در بازار شهری با چند برابر قیمت به فروش می‌رسند، نه به دلیل کمبود، بلکه به‌واسطه احتکار و بازی با زمان عرضه است.
دوم، گروه‌هایی هستند که محصولات داخلی را جمع‌آوری کرده و به بازار کشورهای همسایه صادر می‌کنند. میوه و صیفی‌جات ایران، به‌ویژه در فصل برداشت، به دلیل کیفیت بالا و قیمت رقابتی، در کشورهای خشک و عربی مانند قطر، امارات، عمان و حتی در بازارهای روسیه با تقاضای بالایی مواجه‌اند. این صادرات، هرچند از منظر ارزی می‌تواند مفید باشد، اما در نبود تعادل میان عرضه داخلی و صادرات، موجب کمبود در بازار داخلی و افزایش قیمت‌ها می‌شود.
در واقع، هندوانه‌ای که در شهریورماه با رشد 63.5 درصدی قیمت مواجه شد، نه به دلیل کاهش تولید، بلکه به دلیل صادرات گسترده و کنترل‌شده عرضه در بازار داخلی، به محصولی گران بدل شد. خیار و خربزه نیز همین مسیر را طی کردند؛ محصولاتی که در فصل برداشت باید ارزان‌تر شوند، اما به‌واسطه خروج از مرزها و احتکار داخلی، با جهش قیمتی مواجه شدند.
بازار میوه و صیفی‌جات به دلیل ضعف سیاست‌گذاری دقیق و نظارت موثر دچار نوسان شده و در ماه‌های آینده نیز مسیر ادامه می یابد. چراکه فصل برداشت پایان می‌یابد و عرضه کمتر می‌شود. به طور قطع تنظیم بازار میوه و صیفی‌جات، نیازمند مداخله‌ای هوشمندانه است از کنترل زنجیره توزیع تا تعیین سقف صادرات در فصل‌های حساس. در غیر این صورت، سبد غذایی خانوارهای ایرانی، بیش از پیش تحت فشار قرار خواهد گرفت.
افزایش قیمت‌ها در شهریورماه، تقریباً تمامی گروه‌های خوراکی را با رشد قیمت مواجه کرده است. این روند، روی کاهش کیفیت تغذیه و افزایش نارضایتی عمومی تاثیر می‌گذارد. مگر اینکه دولت از طریق شرکت‌های تعاونی روستایی که همواره میوه و صیفی‌جات انبار می‌کنند در بازار مداخله جدی‌تری بکند. اما عدم واکنش دولت حکایت از این دارد که از نظر مسئولان قیمت میوه و صیفی‌جات بین 100 تا 200 هزار تومان طبیعی است!
بازار ![]()