کرمان رصد - زومیت / شبیه‌سازی‌های جدید ESA نشان می‌دهد طوفان خورشیدی بعدی می‌تواند تمام ماهواره‌های زمین را از بین ببرد و تمدن مدرن را با بحرانی بی‌سابقه مواجه کند.
شبیه‌سازی‌های جدید نشان می‌دهد که وقوع طوفان خورشیدی با قدرتی مشابه رویداد تاریخی «کارینگتون»، می‌تواند تمام ماهواره‌های در حال گردش به دور زمین را از بین ببرد و بشر را در موقعیتی خطرناک و بسیار پرهزینه قرار دهد. متخصصان هشدار می‌دهند وقوع چنین طوفان قدرتمندی اجتناب‌ناپذیر است و دیر یا زود سیاره ما را هدف قرار خواهد داد.
بازار ![]()
به‌گزارش لایوساینس، یافته‌ها حاصل شبیه‌سازی‌هایی است که آژانس فضایی اروپا (ESA) در مرکز عملیات فضایی خود در آلمان انجام داده است. این تمرین‌ها برای آمادگی جهت پرتاب ماهواره جدید سنتینل-1دی (Sentinel-1D) در تاریخ 4 نوامبر 2025 طراحی شده بود، اما نتایج آن تصویری فاجعه‌بار از آسیب‌پذیری زیرساخت‌های فضایی را به نمایش گذاشت.
رویداد کارینگتون در یکم سپتامبر 1859 رخ داد؛ زمانی که شراره‌ی خورشیدی عظیمی زمین را درنوردید و باعث اختلالات گسترده در سراسر جهان شد. در آن روز، ریچارد کارینگتون، ستاره‌شناس بریتانیایی، در حالی‌که به رصد لکه‌ای خورشیدی غول‌آسا مشغول بود، درخشش شدیدی را بر سطح خورشید مشاهده کرد که تقریباً به بزرگی سیاره مشتری بود.
در حقیقت، کارینگتون شاهد قدرتمندترین شراره‌ی خورشیدی ثبت‌شده در تاریخ بود. این پدیده با اختلال عظیمی در میدان مغناطیسی زمین همراه شد؛ طوفانی ژئومغناطیسی که تقریباً یک هفته ادامه داشت و آسمان را در بسیاری از نقاط جهان با شفق‌های قطبی درخشان رنگ‌آمیزی کرد.
در سناریوی فرضی آژانس فضایی اروپا، یک شراره خورشیدی با شدت X45 (حدود پنج برابر قوی‌تر از شدیدترین شراره در چرخه خورشیدی فعلی) ناگهان فوران و زمین را غرق در امواج شدید تابش می‌کند. حدود 15 ساعت بعد، توده‌ای عظیم از پلاسمای داغ موسوم به «خروج جرم از تاج خورشیدی» (CME) با سرعت بیش از 7٫1 میلیون کیلومتر بر ساعت به سیاره ما برخورد می‌کند و طوفانی ژئومغناطیسی در ابعاد کارینگتون رقم می‌زند.
جورخه آمایا، هماهنگ‌کننده‌ی مدل‌سازی آب‌وهوای فضایی در آژانس فضایی اروپا، می‌گوید: «جریان عظیم انرژی ساطع‌شده از خورشید می‌تواند به تمام ماهواره‌های ما در مدار آسیب برساند. ماهواره‌های مدار پایین زمین معمولاً توسط جو و میدان مغناطیسی ما بهتر محافظت می‌شوند، اما انفجاری به بزرگی رویداد کارینگتون هیچ فضاپیمایی را ایمن نخواهد گذاشت.»
در شبیه‌سازی، ماهواره‌ها با سه تهدید اصلی مواجه بودند:
اول، موج اولیه تابش که می‌تواند ماهواره‌ها را به‌طور موقت یا دائم از کار بیندازد.
دوم، موج بعدی تابش که سیستم‌های ناوبری را مختل می‌کند و خطر برخورد را افزایش می‌دهد.
سوم، انبساط لایه‌های فوقانی جو زمین بر اثر جذب انرژی طوفان. انبساط جوی، کشش یا مقاومت هوا را برای ماهواره‌ها تا 400 درصد افزایش می‌دهد و آن‌ها را به سمت زمین می‌کشد تا در جو بسوزند یا به سطح سیاره سقوط کنند.
جهان در مه 2024 طعم کوچکی از این پدیده را چشید. در آن زمان، قدرتمندترین طوفان ژئومغناطیسی 21 سال اخیر باعث اختلال در سیستم‌های جی‌پی‌اس شد و تنها در ایالات متحده حدود 500 میلیون دلار به ماشین‌آلات کشاورزی خسارت زد. با‌این‌حال، آن طوفان در مقایسه با خسارت یک رویداد کارینگتون ناچیز است. مطالعه‌ای در سال 2013 تخمین زد که چنین رویدادی می‌تواند تا 2٫6 تریلیون دلار تنها به شبکه برق آمریکای شمالی آسیب وارد کند.
شراره‌های خورشیدی، موج‌هایی از تابش فوق‌العاده شدید را با سرعتی نزدیک به نور به فضا پرتاب می‌کنند و این انرژی ناگهانی بدون هیچ هشدار قبلی به ماهواره‌ها می‌رسد. در این تصویر فرابنفش، تابش ناشی از شراره‌ی خورشیدی سال 2003 در حال برخورد با فضاپیمای «رصدخانه خورشیدی و هلیوسفری» (SOHO) دیده می‌شود.
دلیل اهمیت شبیه‌سازی، آن است که طوفان بعدی در ابعاد کارینگتون احتمالاً چندان دور نیست. گوستاوو بالدو کاروالیو، کارشناس عملیات فضایی که شبیه‌سازی را رهبری کرد، تأکید می‌کند: «مسئله این نیست که آیا اتفاق می‌افتد یا نه، سؤال اینجاست که چه زمانی اتفاق می‌افتد.»
متخصصان معتقدند طوفان‌هایی در سطح کارینگتون به‌طور متوسط هر 500 سال یک‌بار رخ می‌دهند و احتمال وقوع یکی از آن‌ها در قرن حاضر حدود 12 درصد است. با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود تعداد ماهواره‌ها تا سال 2050 حداقل 10 برابر شود، هرچه وقوع طوفان بعدی به تعویق بیفتد، ابعاد فاجعه و هزینه‌ها نیز افزایش خواهد یافت. آمایا می‌گوید: «ما باید از قبل آمادگی پیدا کنیم و برنامه‌هایی برای واکنش فوری داشته باشیم.»