کرمان رصد - خراسان / «شرق کشور؛ پیشران آینده اقتصاد ملی» عنوان یادداشت روز در روزنامه خراسان به قلم نصراله پژمان‌فر است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
نخستین نشست فراکسیون توسعه شرق کشور که هفته گذشته در مجلس شورای اسلامی با حضور استانداران، رؤسای مجامع نمایندگان و اتاق‌های بازرگانی 8 استان شرقی برگزار شد، گامی مهم درجهت شکل‌دهی به نگاهی نو به توسعه متوازن کشور بود. این فراکسیون با هدف تقویت همگرایی میان مناطق شرقی و مرکزی ایران و بهره‌گیری از ظرفیت‌های گسترده شرق کشور در مسیر رشد پایدار تشکیل شده است.
شرق ایران شامل استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، سمنان، گلستان، کرمان و هرمزگان است. این منطقه بیش از 848 هزار کیلومتر مربع وسعت دارد؛ یعنی بیش از نیمی از مساحت ایران. حدود 18 میلیون نفر، معادل 21 درصد جمعیت کشور، در این پهنه زندگی می‌کنند و با وجود ظرفیت‌های طبیعی، انسانی و فرهنگی فراوان، هنوز به جایگاه شایسته خود در اقتصاد ملی دست نیافته‌اند. سهم شرق کشور از تولید ناخالص داخلی کمتر از 10 درصد است و همین نشان می‌دهد که فرصت‌های بسیاری برای جهش توسعه در این منطقه وجود دارد.
هدف اصلی فراکسیون توسعه شرق کشور، هم‌افزایی ظرفیت‌های محلی با سیاست‌گذاری‌های ملی است تا توسعه در این مناطق شتاب گیرد و فاصله میان مناطق مختلف کشور کاهش یابد. این فراکسیون باور دارد که توسعه شرق نه مطالبه‌ای منطقه‌ای، بلکه ضرورتی ملی برای تحقق عدالت سرزمینی و امنیت پایدار اقتصادی و اجتماعی در کشور است.
در دهه‌های اخیر، تمرکز توسعه در محور غربی و مرکزی ایران، سبب شده است شرق کشور کمتر از ظرفیت واقعی خود مورد توجه قرار گیرد. این واقعیت نه از سر تبعیض، بلکه نتیجه ساختار تاریخی برنامه‌ریزی متمرکز بوده است که اکنون نیازمند بازنگری است. در شرایطی که سیاست‌های جدید اقتصادی کشور به دنبال تنوع‌بخشی به مسیرهای توسعه و ایجاد کانون‌های جدید رشد است، شرق ایران می‌تواند به یکی از پیشران‌های آینده اقتصاد ملی تبدیل شود.
بازار ![]()
شرق کشور از نظر ژئوپلیتیکی جایگاهی ممتاز دارد. هم‌مرزی با افغانستان، پاکستان و آسیای مرکزی، دسترسی به آب‌های آزاد از طریق بندر چابهار و قرار گرفتن در مسیر کریدورهای ترانزیتی شرق–غرب و شمال–جنوب، ظرفیت‌های بی‌بدیلی را فراهم کرده است. بارگاه منور حرم امام رضا(ع) در خراسان رضوی، معادن غنی در خراسان جنوبی و کرمان، ظرفیت انرژی‌های خورشیدی و بادی و فرصت‌های گسترده کشاورزی و گردشگری در گلستان، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی، این منطقه را به گنج پنهان ایران بدل کرده است.
فراکسیون توسعه شرق کشور سه محور کلیدی را دنبال می‌کند:
1- توسعه زیرساخت‌های پیشران: تکمیل شبکه‌های ریلی و جاده‌ای شرق کشور، اتصال بندر چابهار به شبکه سراسری حمل‌ونقل، توسعه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و ارتقای زیرساخت‌های انرژی و آب.
2- توزیع عادلانه منابع و تمرکززدایی تصمیم‌گیری: بازطراحی ساختار تخصیص بودجه‌های عمرانی بر اساس شاخص‌های توسعه منطقه‌ای و تفویض اختیارات اجرایی بیشتر به استان‌ها برای افزایش کارآمدی و پاسخ‌گویی محلی.
3- توسعه انسانی و اقتصاد دانش‌بنیان: گسترش آموزش‌های فنی و مهارتی، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، توسعه دانشگاه‌های کاربردی و ایجاد زیست‌بوم نوآوری متناسب با نیازهای شرق کشور.
تحقق این اهداف نیازمند همکاری فرابخشی و رویکرد میان‌دستگاهی است. به بیان دیگر، توسعه شرق نه تنها مأموریتی دولتی، بلکه پروژه‌ای ملی است که بدون مشارکت نخبگان دانشگاهی، فعالان اقتصادی و مردم محلی به ثمر نخواهد رسید. فراکسیون توسعه شرق کشور می‌کوشد تا این هم‌افزایی را به زبان سیاست‌گذاری تبدیل کند و حلقه ارتباطی میان مجلس، دولت و جامعه نخبگانی باشد.
مطالعات دانشگاهی نشان می‌دهد هر واحد سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ارتباطی شرق ایران، بازدهی اقتصادی‌ای معادل 1.8 برابر میانگین ملی دارد؛ چرا که هزینه فرصت توسعه در این مناطق پایین و پتانسیل رشد بالاست. برآوردها حاکی از آن است که در صورت اختصاص تنها 5 درصد از منابع عمرانی کشور به طرح‌های پیشران شرق، می‌توان در یک بازه ده‌ساله سهم این منطقه از تولید ملی را به 15 درصد افزایش داد و صدها هزار فرصت شغلی جدید ایجاد کرد. آینده توسعه ایران در گرو نگاه متوازن، دانش‌محور و عدالت‌گرا به همه مناطق کشور است. شرق ایران با ذخایر طبیعی، موقعیت ژئوپلیتیکی، سرمایه انسانی جوان و فرهنگ پویا، می‌تواند در دهه آینده به یکی از موتورهای محرک پیشرفت ملی تبدیل شود. اکنون زمان آن است که سیاست‌گذاری توسعه در کشور، از منطق تمرکز به منطق مشارکت حرکت کند و ظرفیت‌های شرق کشور به‌عنوان بخشی زنده از راهبرد کلان پیشرفت ایران مورد استفاده قرار گیرد. اگر این نگاه علمی و هم‌افزا تداوم یابد، می‌توان امیدوار بود شرق ایران به الگویی از توسعه پایدار، عدالت‌محور و مبتنی بر توان داخلی بدل شود؛ الگویی که پیام‌آور رشد متوازن و همگرایی ملی برای همه ایرانیان خواهد بود.