کرمان رصد - جماران /متن پیش رو در جماران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در روزهای اخیر، حجم عظیمی از هواپیماهای نظامی آمریکا به همراه هواپیماهای سوخت رسان برای انجام عملیات هوایی به منطقه وارد شده و به نظر می‌رسد آمریکا قصد دارد با این اقدام طالبان را تحت فشار قرار دهد و در صورت مخالفت طالبان برای واگذاری پایگاه هوایی استراتژیک بگرام، به این کشور حمله کند.
در 11 کیلومتری جنوب شرقی شهر چاریکار در ولایت پروان در شمال افغانستان و در دل کوه‌های سربه فلک کشیده این ولایت، پایگاهی نظامی قرار دارد که روزی در میانه دهه 1950 میلادی با کمک نیروهای شوروی بنای آن نهاده شد و امروز، به نظر می‌رسد که قرار است دوباره سرنوشت مردم افغانستان به بهانه به چنگ آوردن این پایگاه، دستخوش دگرگونی شود.
بستر پایگاه هوایی بگرام را شوروی سابق بنا نهاد و بعد از خروج شوروی و اشغال افغانستان توسط ناتو در اوایل سده بیست و یکم این فرودگاه به دست آمریکا بازسازی شد.
پایگاه هوایی بگرام بزرگترین پایگاه نظامی ایالات متحده در افغانستان بود که در نهایت در تاریخ 5 ژوئن 2020 ارتش امریکا این فرودگاه را به نیروهایی ارتش وقت افغانستان واگذار کرد و در 15 آگوست 2021، کل پایگاه پس از تسلیم ارتش ملی افغانستان که توسط ناتو آموزش دیده بود، پس از فرار فاجعه بار اشرف غنی، به‌دست طالبان افتاد.
طالبان اما، هنوز از غارهایی که در آن به مدت دو دهه پنهان شده بودند بیرون نیامده که وارث تمامی تجهیزات نظامی شدند که ناتو در زمان خروج خود برای ارتش ملی افغانستان بجا گذاشته بود، ارتشی که حتی سه هفته در برابر نیروهای طالبان تاب نیارود و گریز را بر قرار ترجیح داد.
و اما این روزها افغانستان دوباره به مرکز توجهات ژئواستراتژیک آمریکا بازگشته و رهبرات ایالات متحده در تلاش هستند تا بار دیگر، حلقه مفقوده خود در آسیای مرکزی را به چنگ آورند.
اما چرا این روزها افغانستان دوباره به یکی از مراکز توجه آمریکا تبدیل شده و در پشت پرده تلاش برای بازگشت دوباره آمریکا به افغانستان و به دست آوردن پایگاه نظامی استراتژیک بگرام چه دلایلی وجود دارد که هنوز چند سالی از خروج این کشور از افغانستان نگذشته که پشیمانی دوباره به سراغ آمریکا آمد؟
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به تازگی در موضع‌گیری خطاب به طالبان اعلام کرده که این گروه باید پایگاه نظامی بگرام را بار دیگر در اختیار ارتش آمریکا قرار دهد.
افغانستان چاقوی دولبه
زمانی که آمریکا و نیروهای ناتو به رهبری آمریکا در آگوست سال 2021 به صورتی ناگهانی از افغانستان خارج شدند، گفته های آمریکایی ها حاکی از آن بود که هزینه ماندن در افغانستان به مراتب بیشتر از حفظ کردن افغانستان است.
از اواخر آگوست (2021) که آمریکا رسما نیروهای نظامی خود را از افغانستان خارج کرد، انتظار نمی‌رفت که طالبان با این سرعت بتواند بر افغانستان مسلط شود؛ بنابراین بیش از آنکه رقبای راهبردی ایالات متحده از این واقعه شگفت زده شوند، متحدین آمریکا به ویژه هم پیمانان اروپایی این کشور در ناتو بودند که از این تصمیم زود هنگام بهت‌زده شدند؛ چرا که سرعت بالای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، سقوط دولت شبه لیبرال و ترکیبی اشرف غنی و عبدالله عبدالله در این کشور، فرار غیر منتظره اشرف غنی و خروج طالبان از غارهایی که 2 دهه در آن جا پنهان بودند، همزمان با هم به وقوع پیوست و چنان خلا قدرتی برجای ماند که حتی ارتش 300 هزاری نفری آموزش‌دیده و مجهز به تسلیحات پیشرفته آمریکایی نتوانستند در مقابل تهاجم طالبان هیچ واکنشی از خود نشان دهد.
«رابرت کاپلان» تحلیل‌گر معروف آمریکایی یک دهه قبل در سال 2012 در روزنامه وال‌استریت ژورنال نوشت: «برای درک مناقشات و رقابت‌های امروز جهان، اقتصاد و تکنولوژی را فراموش کنید و به جای آن، نگاهِ دقیقی به نقشه جغرافیایی جهان بیاندازید.»
افغانستان یک کشور محصور در خشکی است که از لحاظ موقعیت جغرافیایی آسیای شرقی را به آسیای مرکزی و جنوبی و همچنین جنوب غرب آسیا متصل می‌کند و توسط 6 کشور ایران، پاکستان، چین، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان محاصره شده و از دسترسی به آب‌های بین‌المللی و متعاقب آن از مزیت کشتی‌رانی در آب‌های آزاد محروم است. این مسئله هزینه بالایی بر اقتصاد این کشور تحمیل می‌کند و موجب وابستگی به همسایگان و انزوای آن در سطح بین‌الملل شده است.
اما نکته جالب اینجاست که هر شش کشور همسایه با افغانستان، عضو پیمان شانگهای هستند و بسیاری بعدا به این نتیجه رسیدند که یکی از دلایل خروج ناگهانی آمریکا از افغانستان و عدم واگذاری و گذار مرحله‌ای به دولت جایگزین برای ایجاد خلا قدرت، نااطمینانی ژئوپلیتیکی و درگیر کردن اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای به ویژه چین به عنوان رهبر معنوی این پیمان در مسائل منطقه‌ای بود تا اینکه سرنوشت این سازمان مانند سرنوشت پیمان وروشو به فروپاشی و گیرکردن در مسائل منطقه‌ای دچار شود.
اما خواب آمریکا و غرب آنگونه که قرار بود، به حقیقت نپیوست و چین با هوشیاری سعی کرد تا مسئله افغانستان را مدیریت کند؛ بدون اینکه نیاز باشد خود را درگیر افغانستان کند.
مورد دیگر اینکه ایالات متحده قصد داشت تا از عنصر رادیکال جهادی القاعده و داعش که در حال ادغام دوباره و رهبری واحدی بودند بهره برداری کرده و چین، روسیه و ایران را تحت فشار جهادی‌ها نگه دارد تا رفتار آنها را به سود خود اصلاح کند.
این که هواپیمای نظامی آمریکا «ملا برادر» را با اسکورت از قطر به کابل آورد را نباید ساده‌انگارانه دانست، این موضوع بخشی از معامله اعلام نشده دوحه بود. بنابراین تمرکز نیروهای بنیادگرا و افراطی طالبان در مرزهای امنیتی روسیه در آسیای مرکزی، باریکه دالان واخان در مرز چین و مرزهای شرقی ایران امری تصادفی نبود. اما هر سه کشور به خوبی توانستند این موضوع را مدیریت کنند.
بنابراین امروز می‌توان به خوبی از زمینه‌ها و ریشه‌های ژئوپلیتیکی اقدام آمریکا برای خروج از افغانستان پی برد.
حال امروز، آمریکا قصد دارد تا دوباره با فشار به طالبان شرایط را برای ورود مجدد (البته محدود) خود به افغانستان فراهم کند و پس از آنکه درخواست آمریکا از سوی طالبان رد شد، در روزهای گذشته حجم عظیمی از هواپیماهای نظامی آمریکا به همراه هواپیماهای سوخت رسان برای انجام عملیات هوایی به منطقه وارد شده و در پایگاه‌های هوایی قطر مستقر شده اند که به نظر می‌رسد آمریکا قصد دارد با این اقدام طالبان را که امروز از مدیریت و حاکمیت ضعیف خود در تنگنا قرار دارد، تحت فشار قرار داده و اگر مقاوت طالبان ادامه داشته باشد به زور پایگاه هوایی بگرام را اشغال کند و در آن مستقر شود.
هفته گذشته، ترامپ در دیدار با نخست وزیر انگلیس در لندن، بخشی از انگیزه‌اش برای تلاش جهت بازپس‌گیری این پایگاه به دلیل نزدیکی آن به یک سایت نظامی چینی عنوان کرد و مدعی شد که چین در آن سلاح‌های هسته‌ای تولید می‌کند و از اینکه کنترل ایالات متحده بر بگرام در طول خروج آمریکا تحت ریاست جمهوری «جو بایدن» حفظ نشد، ابراز تاسف کرد.
در طرف مقابل دولت چین به وقایع اخیر واکنش دیپلماتیک نشان داد و سخنگوی وزارت خارجه این کشور گفت: چین به استقلال، حق حاکمیت و یکپارچگی قلمروی افغانستان احترام می‌گذارد و آینده این کشور هم باید توسط مردم افغانستان مشخص شود.
گفتی است، طبق شنیده ها اکثر رهبران طالبان با واگذاری بگرام تحت فشار آمریکا موافقت کرده اما «ملا هبت‌الله آخوندزاده» و حلقه نزدیکان او همچنان مخالف این طرح هستند و در صورت عدم تغییر موضع آنها احتمال حمله آمریکا در روزهای آینده به افغانستان بسیار زیاد است.
بازار ![]()