کرمان رصد - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک و از صاحب‌نظران مسائل بین‌الملل، در گفت‌وگوی خود با «شرق» و از منظری خوش‌بینانه به بررسی اهمیت سفر رئیس‌جمهور ایران به نیویورک برای حضور در نشست سالانه سازمان ملل متحد می‌پردازد و به گفته او: «سفر مسعود پرشکیان در شرایطی انجام می‌شود که اروپا و ایران هر دو تمایلی به فعال‌شدن مکانیسم ماشه ندارند. با این حال، تجربه‌های گذشته از گفت‌وگوهای ایران و اروپا چندان موفقیت‌آمیز نبوده». به همین دلیل، این کارشناس تأکید دارد: «این‌بار لازم است رئیس‌جمهور ایران با ابتکارات و اختیارات بیشتری وارد عمل شود و دیدارهای برنامه‌ریزی‌شده، چه از سوی پزشکیان و چه عراقچی با رهبران اروپایی صورت بگیرد. چون اتخاذ این سیاست است که احتمال توافق را زنده نگه می‌دارد». مفسر حوزه سیاست خارجی ادامه می‌دهد: «اروپا به دنبال آن است تا همچنان نقشی مؤثر در پرونده هسته‌ای ایران ایفا کند و حذف تروئیکا از روند تصمیم‌گیری‌ها، به‌ویژه در شرایط اختلاف با آمریکا، به نفع آنها نیست». بنابراین او اعتقاد دارد: «اگرچه شورای امنیت عصر جمعه قطع‌نامه کره جنوبی را رد کرده، اما همچنان فضای مذاکره باز است و تا پیش از پایان مهلت تعیین‌شده، امکان دستیابی به توافقی موقت، دست‌کم در قالب تمدید شش‌ماهه برای همه طرف‌ها وجود دارد».
دانش‌آموخته و مدرس دانشگاه در تبیین این رویکرد به «شرق» می‌گوید: «اروپا نمی‌خواهد همه چیز به نقطه بی‌بازگشت برسد. آنها نگران هستند که با فعال‌شدن مکانیسم ماشه، دیگر ابزار قابل توجهی برای تأثیرگذاری بر روند تحولات باقی نماند. ازاین‌رو احتمال دارد به توافقی محدود تن دهند تا زمان بیشتری برای مذاکرات فراهم شود که آنها هم در آن نقش‌آفرینی داشته باشند». به باور این استاد ژئوپلیتیک: «یکی از عوامل کلیدی در موفقیت احتمالی این گفت‌وگوها، سطح اختیاراتی است که به رئیس‌جمهور ایران داده شده است». او با چنین برداشتی توضیح می‌دهد: «در گفت‌وگوهای قبلی، میانجیگری‌های مختلفی صورت گرفته، اما به دلیل محدود‌بودن دامنه تصمیم‌گیری، نتیجه ملموسی حاصل نشد. این‌بار اما به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور با حمایت شورای عالی امنیت ملی و با دست بازتری وارد نیویورک می‌شود».
تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل به طرح‌های ابتکاری ارائه‌شده از سوی دیپلمات‌های ایرانی نیز اشاره میکند و می‌افزاید: «طرح‌هایی که اخیرا در سطح کارشناسی میان ایران و برخی کشورهای اروپایی مطرح شده، در کاخ سفید نیز بررسی می‌شود. اگر این طرح‌ها مورد پذیرش قرار گیرد، ممکن است کارگشا باشند». اما فرجی‌راد با ارائه پیشنهاد مد نظر خودش تأکید دارد: «باید پس از دیدارهای سران ایران و اروپا و نیز دیدار ویتکاف و عراقچی، در حاشیه اجلاس سازمان ملل، دیدارهای سه‌جانبه‌ای بین تهران، اروپا و واشنگتن شکل بگیرد که بتواند زمینه‌ساز توافق موقت باشد».
با این حال، این مفسر حوزه سیاست خارجی تأکید میکند: «دیدار مستقیم رئیس‌جمهور ایران با رئیس‌جمهور آمریکا در این مقطع بسیار بعید به نظر می‌رسد». او تصریح میکند: «اگرچه مذاکره با برخی مقامات غربی در سطوح مختلف انجام شده و حتی در گذشته پنج دور گفت‌وگو میان ایران و آمریکا در مسقط شکل گرفته است، اما فضای سیاسی بعد از تجاوز اسرائیل چنین دیداری را در سطح سران دو کشور تقریبا غیرممکن میکند». دانش‌آموخته و مدرس دانشگاه در بخش دیگری از تحلیل خود به نقش‌آفرینی مخرب بازیگران ثالث، از جمله اسرائیل، اشاره میکند و هشدار می‌دهد: «تل‌آویو به‌شدت در تلاش است تا هرگونه توافق میان ایران و اروپا را تخریب کند». به اعتقاد او: «نتانیاهو از طریق لابی‌های سیاسی در اروپا و آمریکا، می‌کوشد روند گفت‌وگوها را مختل کند تا فشار حداکثری علیه تهران حفظ شود». با وجود این، استاد ژئوپلیتیک بر این باور است: «منافع اروپا و آمریکا لزوما در همه موارد با منافع اسرائیل همسو نیست». و در تکمیل گفته خود توضیح می‌دهد: «اروپا به دنبال آن است که از تشدید بحران جلوگیری کند، چراکه جنگ‌ها و بی‌ثباتی‌های طولانی‌مدت در خاورمیانه به طور مستقیم امنیت و منافع اقتصادی این قاره را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین اروپایی‌ها ممکن است برخلاف خواست اسرائیل، به توافقی حداقلی با ایران رضایت دهند».
در ادامه، تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل به بی‌اعتمادی موجود میان تهران و تروئیکا اشاره میکند و آن را یکی از موانع اصلی مذاکرات می‌داند. فرجی‌راد خاطرنشان میکند: «توافق‌های قبلی، از جمله توافق قاهره بین تهران و آژانس، به طور کامل اجرا نشد و هر دو طرف یکدیگر را به نقض تعهدات متهم می‌کنند». از نگاه او: «فقط مذاکرات در سطح سران کشورها می‌تواند این بی‌اعتمادی را کاهش دهد و زمینه‌ساز توافق جدیدی شود». مفسر حوزه سیاست خارجی در جمع‌بندی تحلیل خود تأکید میکند که موفقیت سفر پزشکیان به نیویورک به مجموعه‌ای از عوامل بستگی دارد؛ از سطح اختیارات رئیس‌جمهور ایران تا اراده سیاسی اروپا برای حفظ نقش خود در پرونده هسته‌ای و ابتکارات دیپلماتیک جدیدی که بتواند بر موانع گذشته غلبه کند». او معتقد است: «اگر این عناصر در کنار هم قرار بگیرند، احتمال دستیابی به توافق موقت و تمدید شش‌ماهه تعهدات دو طرف، همچنان وجود دارد و می‌تواند فضای تنفس سیاسی را برای ادامه مذاکرات در ماه‌های آینده فراهم آورد».
بازار ![]()
مهدی بازرگان