بزرگنمايي:

کرمان رصد - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
درباره ماجرای کاترین شکدم و بین سطور روایت‌های ناتمام و متناقضی که درباره او وجود دارد و درسی که باید از این ماجرا گرفته شود
بازار

سیما پروانه‌گهر| به‌رغم گذشت بیش از 3 سال از ماجرای کاترین شکدم، زنی که خودش را تحلیلگر می‌خواند و چهره‌ای که درباره جاسوس بودن یا نبودن او در داخل کشور اختلاف نظرهای متفاوتی وجود دارد، هنوز نام او به عنوان شمایلی از نفوذ در ادبیات سیاسی کشور باقی مانده است.
شکدم 43 ساله از خانواده‌ای یهودی‌تبار بر اساس گفته‌های خودش و البته روایت‌هایی که در سال‌های پایانی دهه 90 از او در رسانه‌های داخلی منتشر شد بعد از ازدواج در 18 سالگی با مردی یمنی، مسلمان شد. درباره زندگی شخصی او همان اندازه می‌دانیم که در دوران دانشگاه با همسر سابقش که مردی سنی و یمنی بوده، آشنا شده و ازدواج کرده و سال‌ها در یمن زندگی کرده است. از سال 1394 پایش به رسانه‌های اصولگرا باز شد. چهره‌ای اروپایی مسلمان شده که با حجاب به عنوان تحلیلگر مهمان پرس تی وی و بسیاری از رسانه‌های اصولگرای دیگر شد و مکررا سیاست خارجی ایران و محور مقاومت را تایید می‌کرد. مواضع ضداسراییلی داشت و منتقد سرسخت سیاست‌های عربستان در منطقه بود. دایره داستان شکدم، اما وسیع است. به اندازه‌ای که نام‌های مهمی از جریان اصولگرا را نیز در خود جای می‌دهد. اسامی همچون نادر طالب‌زاده و خبرگزاری تسنیم و شبکه افق. 
اسفند 1400 اما به یک‌باره ورق برگشت. انتشار یادداشتی از او در روزنامه جورزالیسم پست نشان داد، داستان زن مسلمانی که در مقابل دوربین‌های صداوسیما روی خروجی رسانه‌های اصولگرا تبلیغ و برجسته می‌شد، ابعاد پنهان دیگری پیدا کرد. شکدم به یک‌باره نویسنده روزنامه اسراییلی شد و در مطلبش ایران و ایرانیان را متهم به یهودی ستیزی کرد و مهم‌تر از آن ماهی اصلی را به قلاب رسانه‌های اسراییلی انداخت؛ ایران در حال ساخت بمب هسته‌ای است و با یهودیان نیز مشکل دارد.
مقاله شکدم آب پاکی را درباره او روی دست همه ریخت. او سعی کرد بعد از این گزارش در روزنامه اسراییلی در گفت‌وگوهای مکرر و متعدد و پیوسته با شبکه‌هایی همچون بی‌بی‌سی فارسی و ایران اینترنشنال و صدای امریکا تاکید کند که جاسوس نیست و تنها تحلیلگری است که در هر برهه زمانی بر اساس برداشت خود صحبت کرده است. 
او خود را زنی مسلمان معتقد به اصول شیعه معرفی می‌کرد و تصاویر او در راهپیمایی اربعین مکررا بازنشر می‌شد و در یادداشت‌هایش نیز به ‌شدت از ساختار حاکمیت در ایران دفاع می‌کرد، اما در یادداشتی که در روزنامه جورزالیسم پست اسراییل منتشر کرد به یک‌باره تغییر موضع جدی داد و به انتقاد تند از جمهوری اسلامی پرداخت. او مدعی است که این تغییر رویه نه نشانی از جاسوسی وی که تنها به دلیل تغییر عقیده در روند ارتباط با افراد مختلف در ایران و مشاهداتش بوده است.
مهم‌ترین بخش از اظهاراتش شاید همان عبارتی باشد که در گفت‌وگو با برنامه به عبارت دیگر بیان کرد: من در هر زمان برداشت خودم را گفتم. ایرادی ندارد اگر کسی اشتباه کند. من در آن زمان باورهایم را بر اساس خواست رسانه‌های ایرانی بیان می‌کردم، اما بعد در ارتباط با افراد مختلف در داخل حاکمیت و مشاهداتم به نتیجه دیگری رسیدم. با این وجود اظهارات شکدم بعد از اسفند 1400 که به یک‌باره در رسانه اسراییلی بروز و ظهور پیدا کرد، تناقض‌های جدی دارد.
اما چه شد به یک‌باره کاترین شکدم، تحلیلگر محبوب رسانه‌های اصولگرا، چهره مقبول پرس تی وی و العالم و ابزار تبلیغ شبکه افق و برنامه‌های نادر طالب‌زاده با برچسب جاسوس اسراییل رخ نمود. 
یهودی‌الاصل سرگردان؛ از یمن تا تهران
شکدم متولد سال 1981 و حالا حدودا 44 ساله است و کارشناسی روانشناسی و کارشناسی ارشد امور مالی از دانشگاه لندن دارد. او همچنین دارای کارشناسی ارشد در رشته ارتباطات است. شکدم در زمانی که در دانشگاه لندن درس می‌خواند با همسر آینده‌اش که مسلمان سنی از شهر صنعا در یمن بود، آشنا شد و شش ماه بعد در 18 سالگی با او ازدواج کرد. ثمره این ازدواج دو فرزند است. شکدم در سال 2014 از همسرش جدا شد و حضانت فرزندانش را نیز گرفته است.
شکدم در گفت‌وگوهایی که در سال 1400 با رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور داشته، روایت‌های مختلفی را درباره وضعیت زندگی‌اش در دوران ازدواج مطرح می‌کند. به عنوان مثال می‌گوید که حجاب را به خاطر خانواده همسرش رعایت می‌کرده است .جدایی او نیز در سال 2021 ثبت شده است یعنی همان سالی که به یک‌باره مقاله‌اش در اورشلیم پست را منتشر کرد.
او حالا ساکن انگلستان است، اما اورشلیم پست در قسمت وبلاگ‌های خود یک وبلاگ اختصاصی برای او در نظر گرفته است که شکدم مکررا یادداشت‌ها و مقالات خود را در آن منتشر می‌کند. یکی از آخرین مطالب منتشر شده از او درباره دفاع از تاریخ یهودی و چیزی است که شکدم از آن به عنوان واقعیت 7 اکتبر نام برده است.
بروز و ظهور در رسانه‌های ایران
شکدم پیش از آغاز همکاری با محافل داخل ایران، هفت سال مشاور و تحلیلگر موسسه امنیتی و ژئواستراتژیک اسراییلی با نام ویکی استرت بود. بر پایه گزارش دیلی بیست، ویکی استرت که توسط جوئل زامل اسراییلی - استرالیایی ایجاد شده است در قالب یک موسسه ژئواستراتژیک روابط تنگاتنگی با نهادهای امنیتی دارد. مایکل هیدن، رییس پیشین سیا و بسیاری روسای پیشین موساد به عنوان مشاور برای ویکی استرت فعالیت می‌کنند و پل رابط ویکی استرت و این نهادها هستند. جوئل زامل دارای شرکتی دیگر به نام گروه سای است که مجله نیویورکر از آن به عنوان موساد خصوصی یاد کرده است.
عجیب اینکه به‌رغم این پیشینه هیچ حساسیت و کنترلی روی حضور او در رسانه‌ای همچون پرس تی وی به عنوان تحلیلگر وجود نداشته است. او مدعی است که پرس تی وی با او تماس می‌گرفته و درخواست مصاحبه می‌داده است. بخش مهم‌تر اظهارات شکدم که در گفت‌وگو با رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی مطرح کرده، پاسخی است که او به سوال خبرنگاران بی‌بی‌سی یا صدای امریکا درباره نحوه ارتباط‌گیری و اعتماد به او برای گفت‌وگو می‌دهد: «کار سختی نبود. خودم هم نمی‌دانم، اما همین که شما به نوعی سیاست‌های مدنظر آنها را تایید کنید، اعتماد ایجاد می‌شود. کار سختی نیست وقتی ببینند شما مخالفتی با دیدگاه‌ها و سیاست‌های آنها نداری این ارتباط شکل می‌گیرد.»
از نیمه دهه 90 شکدم به چهره‌ای ثابت برای گفت‌وگو در رسانه‌های مختلف اصولگرا تبدیل شد. او به مرور به چهره‌ای که به عنوان تحلیلگر مورد مصاحبه رسانه‌های مختلف از پرس تی وی تا تسنیم و شفقنا قرار می‌گرفت، مطرح شد. در تمامی این دوران و سال‌های بعد تا سال 1400، او به عنوان تحلیلگر با روزنامه انگلیسی‌زبان دولت همکاری داشت و تصاویر زیادی نیز از او و نادر طالب‌زاده منتشر می‌شد. او خود را زنی مسلمان معتقد به اصول شیعه معرفی می‌کرد و تصاویر او در راهپیمایی اربعین مکررا بازنشر می‌شد و در یادداشت‌هایش نیز به‌ شدت از ساختار حاکمیت در ایران دفاع می‌کرد، اما در یادداشتی که در روزنامه جورزالیسم پست اسراییل منتشر کرد به یک‌باره تغییر موضع جدی داد و به انتقاد تند از جمهوری اسلامی پرداخت. او مدعی است که این تغییر رویه نه نشانی از جاسوسی وی که تنها به دلیل تغییر عقیده در روند ارتباط با افراد مختلف در ایران و مشاهداتش بوده است.
ششم اسفند ماه سال 1400 کانال تلگرامی «ثلث» که گفته می‌شود افراد نزدیک به محمود احمدی‌نژاد آن را اداره می‌کنند، عکسی از کاترین شکدم منتشر کرد و نوشت: « نفوذی رژیم اسراییل در رسانه‌ها، کاترین پرز شکدم در یادداشتی برای تایمز اسراییل پرده از نفوذ خود در ایران برداشت».
او بعد از اسفند سال 1400 چند بار تاکید و ادعا کرد که او هرگز سراغ مقام‌های ایران نرفته، بلکه مقام‌های ایران برای استفاده تبلیغاتی سراغ او آمده‌اند و او را به کنفرانس فلسطین دعوت کرده‌اند. شکدم در این باره به بی‌بی‌سی فارسی در گفت‌وگو با جمال‌‌الدین موسوی گفته است: «من به دنبال کسی نرفتم، آنها به دنبال من آمدند. در هیچ زمانی من سعی نکردم به رسانه‌های ایران نفوذ کنم یا وارد دالان‌های قدرت شوم. آنها از من خواستند تحلیل بنویسم و مصاحبه کنم. از من برای کنفرانس فلسطین دعوت کردند و من رفتم. این ایران بود که هر بار دست به سوی من دراز کرد. برای من هم یک فرصت بود. نمی‌خواهم مردم فکر کنند من سوءاستفاده کردم.»
شکدم همچنین مدعی است که با پاسپورت فرانسوی به ایران رفته و مقام‌های ایران از هویت یهودی او خبر داشته‌اند. در ارتباط با همین مساله نیز در گفت‌وگو با صدای امریکا و بی‌بی‌سی فارسی مدعی شده است که مقام‌های ایرانی می‌دانستند اصل و نسبم یهودی است، اما به خاطر همسرم که مسلمان بوده و کاری که می‌کردم، کسی به من شک نداشت. آنها من را به عنوان ابراز تبلیغات برای اهداف خود می‌دانستند. من فقط می‌خواستم بفهمم و با ایرانی‌ها آشنا بشوم که آیا طرز فکرشان مثل حکومت است یا نه. من نمی‌خواستم این فرصت را از دست بدهم، اما هدفم جاسوسی نبود. این اظهارات شکدم در حالی مطرح شد که به فاصله کمی در گفت‌وگوی دیگری مدعی شد که یهودی بودن نژادش را از ترس جانش در ایران همیشه مخفی کرده‌ است
شکدم در فروردین 1401 در برنامه به عبارت دیگر شبکه بی‌بی‌سی مجددا تاکید می‌کند که جاسوس نیست ولی جاسوسی برای اسراییل را افتخاری بزرگ می‌داند.
شکدم و رسانه‌های ایران
یکی از مسائلی که در مورد نوشته‌های شکدم در ایران مورد توجه قرار گرفت، انتشار چند یادداشت از او در وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار رهبری بود. او در مصاحبه با برنامه شصت‌ دقیقه بی‌بی‌سی فارسی مدعی شد که خودش هرگز به دفتر این سایت نرفته است و تنها مطالب را بر اساس سفارشی که می‌دادند نگارش و ایمیل می‌کرده است.
پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای بعد از حذف این مطالب هرگونه ارتباط با شکدم را رد و در توضیحاتی تاکید کرد: «این نویسنده صرفا در سال‌های 1394 تا 1396 از طریق برخی فعالان رسانه‌ای علاقه‌مند به انقلاب اسلامی، مطالب و یادداشت‌هایی را در موضوعات مرتبط با ارزش‌های اسلام و انقلاب اسلامی ارسال کرده که برخی از آنها در این رسانه منتشر شده و پس از سال 1396 نیز هیچ‌گونه ارتباطی با این رسانه نداشته است. اما باتوجه به تغییر مواضع و رویکردهای اخیر این نویسنده و عدم رعایت قواعد حرفه‌ای، مطالب نویسنده مزبور از این رسانه حذف شده است».
در سال 1396 زمانی که ابراهیم رییسی به عنوان تولیت آستان قدس رضوی برای انتخابات ریاست‌جمهوری کاندیدا شد، مصاحبه‌ای در زمان تبلیغات انتخاباتی با کاترین شکدم داشته است. این مصاحبه از تلویزیون آر‌تی روسیه پخش شد. حدود چهار سال بعد از آن مصاحبه، خانم شکدم در یادداشتش برای تایمز اسراییل، ابراهیم رییسی را متهم به «جاه‌طلبی» کرد و نوشت که او اهمیت قدرت، استراتژی و نیاز به جلب نظر بین‌المللی را برای رسیدن به اهدافش درک می‌کند و متفاوت از دیگر اهالی حوزه است.
بعد از خروج از ایران، شکدم مدعی شد که این مصاحبه با هماهنگی نادر طالب‌زاده انجام شد، اما آر‌تی روسیه از او خواست که مصاحبه را برای پخش به آنها بدهد.
نادر طالب‌زاده بعد از علنی شدن موضوع در این باره توضیح داد که «کاترین شکدم را من به ایران دعوت نکردم. او مهمان کنفرانس فلسطین و جزو 600 مهمانی بود که از آنجا دعوت شده بودند و با تایید سیستم دعوتی آنها و چک و بازرسی آنجا به ایران آمد و ما پیش از این او را نمی‌شناختیم. خانم شکدم نامه‌ای از شبکه روسی آرتی داشت که در آن درخواست کرده بود تا با رییسی صحبت کند. من نیز بر اساس وظیفه و از آنجایی که در تیم حمایت از رییسی بودم با مشورتی که با دوستان انجام دادم، اجازه گفت‌وگو برای او گرفتم. گفت‌وگوی او با رییسی در زمان خودش یک گفت‌وگوی خوب بود، چرا که بر مبنای این موضوع بود که چرا آقای رییسی بهترین کاندیدای ریاست‌جمهوری در آن زمان است».
در اسفند 1400 مطالبی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که حمیدرضا مقدم‌فر با شکدم دیدار کرده و از طریق او به نهادها و ارگان‌هایی چون دفتر حفظ و نشر آثار رهبری و خبرگزاری تسنیم مرتبط شده است. خبرگزاری تسنیم با انتشار بیانیه‌ای که روی وبگاه خود منتشر کرد این دیدار را تکذیب و آن را دروغ‌پردازی برخی طرفداران محمود احمدی‌نژاد خواند و تاکید کرد که حمیدرضا مقدم‌فر در دفتر رهبری مسوولیتی ندارد که بخواهد چنین ارتباطی را ایجاد کند.
دهم اسفند 1400 نیز خبرگزاری فاس در مطلبی نوشت که در پی انتشار برخی مطالب در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی پیرامون ادعای کاترین شکدم نویسنده اسراییلی در زمینه ارتباط با مدیر مسوول نشریه صبح صادق و ارتباط‌گیری او با رسانه‌های دیگر از طریق وی، سردار یدالله جوانی در پاسخ به سوالی در این باره گفت: ادعای مطرح شده توسط برخی افراد در فضای مجازی مبنی بر ارتباط نویسنده اسراییلی با اینجانب از طریق خبرنگار تهران تایمز یا هر طریق دیگر و سپس معرفی وی به برخی سایت‌ها و رسانه‌ها کذب و دروغ محض است. مدیر مسوول نشریه صبح صادق تصریح کرد: با صراحت اعلام می‌کنم اساسا بنده نه ایشان را می‌شناسم و نه دیده‌ام، لذا مطالب منتشر شده در این خصوص را قویا تکذیب می‌کنم.
در همان زمان خبرگزاری تسنیم در مطلبی به تحلیل ابعاد مختلف ادعای ارتباط شکدم با مقامات نظامی پرداخت و در این باره نوشت: «پس از عملیات روانی کانال احمدی‌نژادی، یک اکانت توییتری و برخی گروه‌ها و کانال‌های مشکوک واتس‌اپی و تلگرامی مطالب عجیب و غریبی را درباره ماجراهای او منتشر کردند. آنها نوشتند که کاترین شکدم با برخی سایت‌های اسراییلی مصاحبه کرده و گفته است که با سردار جوانی ارتباط داشته و از طریق او نفوذ کرده است! آنها همچنین مدعی شدند که کاترین شکدم در مصاحبه خود گفته است که با 100 مقام ایرانی ارتباطی به صورت صیغه داشته است! اما واقعیت این است که همه این ادعاها از بنیان دروغ است و اساسا هیچ مصاحبه واقعی با کاترین پرز شکدم در هیچ رسانه‌ای وجود ندارد که او چنین سخنانی را گفته باشد. ضمن آنکه شب گذشته او خود رسما این موضوع را تکذیب کرد. در واقع هم آن اکانت توییتری از اساس جعلی و غیرواقعی است و هم متن‌های مشروحی که با عنوان مصاحبه کاترین شکدم منتشر شده خیال‌پردازی و جعل برخی افراد دیگر است. نگاهی به سابقه و پشت‌پرده بعضی از این اکانت‌ها و کانال‌ها نشان می‌دهد که مشابه برخی دیگر از پروژه‌های عملیات روانی، از سوی منافقین اداره و پمپاژ می‌شوند. ضمن آنکه به‌رغم جعلی بودن کامل این مطالب و به‌رغم اینکه هیچ مصاحبه‌ واقعی با این محتوا وجود ندارد، اما سردار جوانی به دلیل انتشار گسترده این جعلیات و مطالب دروغ، خود نیز رسما در پیامی اعلام کرد که نه کاترین پرز شکدم را دیده و نه اساسا تا به حال نامی از او شنیده بود؛ چه برسد به اینکه با او ارتباطی داشته باشد یا حلقه وصل او با دیگران شود.»
بین سطور اظهارات شکدم
در روزهای اخیر و بعد از اظهارات و ادعاهای مبهم مصطفی کواکبیان در تفسیر موضوع شکدم و مساله نفوذ اسراییل در لایه‌ها مختلف حاکمیت خبرگزاری تسنیم مجددا تاکید کرد که او 5 سفر به ایران داشته و مجموعا 18 روز در ایران بوده است.
تسنیم پیش از این در سال 1400 و بعد از رسانه‌ای شدن ماجرای شکدم در مطلبی تاکید کرده بود: «طبق اخباری که یک منبع آگاه و مطلع داده، بر اساس بررسی‌های انجام شده، شکدم در طول سالیان گذشته 5 سفر به ایران داشته و در مجموع این 5 سفر نیز صرفا 18 روز در کشورمان اقامت و حضور داشته است.» این منبع آگاه بر همین اساس اضافه کرده است: «محافل رسانه‌ای خاص و پنهان طی روزهای گذشته در مورد این خانم اخباری جعلی و به‌ شدت بی‌ارتباط با واقعیت را منتشر کرده و سعی کرده‌اند یک سناریوی رسانه‌ای، تبلیغاتی و ضداخلاقی را پیش ببرند که بیشتر با شرایط و مناسبات داخلی خودشان تناسب دارد. تمام اسناد و مدارک مربوط به سفرهای خانم شکدم به ایران و میزان اقامتش در کشورمان مشخص و موجود است و در صورت لزوم رسانه‌ای خواهد شد». فارغ از اینکه واقعا شکدم جاسوس بوده است یا نه، مساله اصلی موضوع جهت‌یابی دقیق برای برجسته کردن چهره‌هایی همچون شکدم در رسانه‌های اصولگراست. شکدم مدعی است که جاسوس اسراییل نیست، اما در فروردین 1400 در گفت‌وگو با برنامه به عبارت دیگر بی‌بی‌سی فارسی در عین تاکید مجدد بر اینکه جاسوس اسراییل نیست، می‌گوید که جاسوسی برای اسراییل را افتخار می‌داند. او برخلاف نوشته خود در بلاگش و مصاحبه‌های قبلی خود گفت که واقعا به اسلام شیعه گرویده بوده و دخترش او را دوباره صهیونیست کرده است. او ادامه داد که دختر 17 ساله‌اش (که از پدری مسلمان به دنیا آمده) به‌ شدت صهیونیست و طرفدار اسراییل است و پس از بحث و گفت‌وگوی زیاد با دخترش به این نتیجه رسیده‌ که به صهیونیسم بازگردد. 
روزنامه جمهوری اسلامی در تازه‌ترین گزارش خود از نفوذ کاترین شکدم به برخی از حساس‌ترین نهاد‌های کشور اشاره کرد و آن را یکی از مواردی دانست که دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی باید زودتر نسبت به آن واکنش نشان می‌دادند. این روزنامه در گزارشی با عنوان «عبرت‌های جنگ 12 روزه» با اشاره به اینکه شکدم توانسته بود به مراکز مهم راه یابد، نوشته است: «از روزی که کاترین شکدم به حساس‌ترین موسسات کشورمان راه یافت، ‌باید شاخک‌های اطلاعاتی و امنیتی متوجه نفوذ می‌شدند و سراغ او و افرادی که واسطه نفوذش شده بودند، می‌رفتند.»
شاید این روزها که مساله نفوذ مورد توجه جدی قرار گرفته است زمان بازنگری در فیلترهای رسانه‌ای باشد که بعضا در مواردی به‌ شدت سختگیرانه عمل می‌کند و در مقابل به راحتی چهره‌ای همچون شکدم را به عنوان تحلیلگری محجبه برجسته می‌کند. تحلیلگری با اظهارات به ‌شدت متناقض و داستان‌ها و روایت‌هایی که هنوز واقعیت آنها روشن نشده است.