کرمان رصد - رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی نیروی زمینی ارتش، یکی از اقدامات این نهاد در شرایط ظهور هوش مصنوعی و فناوریهای جدید را بازطراحی فنون و راهکنشها برای مقابله و رویارویی با دشمن دانست.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما ، مراکز مطالعات در ارتش جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازوی دانشی و تحلیلی نقش اساسی در ارتقای قدرت تصمیم سازی و آینده پژوهی ایفا میکنند. این مراکز با گردآوری تحلیل و تولید دادههای تخصصی در حوزههای راهبردی عملیاتی، فرهنگی و آموزشی به فرماندهان کمک میکنند تا تصمیمها بر پایه شناخت دقیق از محیط تهدیدها و ظرفیتها اتخاذ شود. علاوه بر این مراکز مطالعات با تمرکز بر پژوهشهای میان رشتهای زمینه رشد تفکر عمیق نوآوری و ارتقای مهارتهای حرفهای کارکنان را فراهم میسازند. جایگاه این مراکز در ارتش فراتر از یک مجموعه پژوهشی صرف است؛ آنها به عنوان موتور محرک تحول بستر ساز ارتقای توان رزمی تقویت روحیه و افزایش چابکی سازمانی به شمار میروند.
در شرایط پیچیده امروز اهمیت این مراکز دو چندان شده و نقش آنها در ارتقای بازدارندگی مدیریت بحران و پشتیبانی علمی از مأموریتها نقشی تعیین کننده و غیر قابل جایگزین است. سرهنگ علی حکیمی، رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در گفت و گویی فعالیتها و اقدامات این مرکز را تشریح کرده است.
بفرمایید مأموریت اصلی مرکز مطالعات چیست و این مرکز چه جایگاه و نقشی در ساختار پژوهشی نیروی زمینی ارتش دارد؟
مراکز مطالعات یا اندیشکدههای راهبردی چند تا وظیفه کلی را بر عهده دارند. یکی از وظایف آنها تولید اندیشه و راهبردهای کلان است. پشتیانی فکری از تصمیم سازی فراهم سازی و تحلیل داده رصد تهدیدات و فرصتها در حوزههای دفاعی و امنیتی و پردازش ایدهها در منشور کاری یا به اصطلاح نقشه جامع ایدههای امنیتی کشور از مهمترین وظایف و رسالتهای ما است؛ که سند بالادستی برای ما محسوب میشود و مراکز مطالعاتی متولی پیاده سازی آن هستند.
از مهمترین محورهای فعالیتهای ما در این مجموعه شناسایی و استفاده از ظرفیت نخبگان پیگیری برنامه ریزی تشکیل کارگروههای مطالعاتی اجرای میز دانش کانونهای تفکر و اندیشه ورزی در سطح ستاد نیرو و یکانهای زیر مجموعه و همچنین برگزاری کمیته نظریه پردازی نقد و مناظره با حضور صاحبنظران و صاحبان اندیشه است.
در مورد نقش و جایگاه مرکز مطالعات در طرح فتح توضیح بفرمایید.
یکی از روشهای پژوهش در این طرح مبتنی بر اسناد به عنوان یکی از روشهای قابل اتکا است. خوشبختانه در ارتش از دوران گذشته در نظام اداری استحکام داریم در ارتش امور و مأموریتهای مختلف یادداشت و مستند سازی میشوند. این نوشتهها در گستره کشور و با سابقه بیش از ۴۰ ساله است. رویدادهای مختلف از جمله جنگ لحظه به لحظه ثبت شده و امروزه این سندها به عنوان گنجینه ارزشمندی در اختیار ستاد ارتش قرار دارد. یکی از گامهای اصلی طرحفتح جمع آوری اسکن و انتشار این استاد است. در نیروی زمینی حدود پانصد هزار سند وجود دارد که میتواند منبع خوبی برای پژوهشگران به ویژه در تعریف راهبردهای ارتش بر اساس تجربه نگاری گذشته باشد.
نسلهای آینده باید با سند اقناع شوند. چه با یک سری واقعیتها در پس این استاد به دست بیاید که میتواند راهگشا باشد. هر برگ از این اسناد یک گنجینه است و مثل طلا ارزش دارد. در مجموع این استاد به عنوان هویت زنده سازمان هستند.
چه برنامهای برای استفاده از ظرفیت بخش نخبگانی کشور دارید؟
ما در حال حاضر هفتمین رویداد سازمانی ایده پردازی خلاقیت و نوآوری شهید نامجو را در دستور کار داریم این جشنواره با هدف استفاده از ظرفیت نخبگان دانشگاهها و شرکتهای دانش بنیان و با موضوع آمادگی رزمی برگزار میشود. جامعه نخبگانی کشور محدود است و هنر بخشهای مختلف اعم از دفاعی و غیر دفاعی این است که بتواند از این جامعه محدود بیشترین استفاده را ببرد خوشبختانه نیروهای مسلح جزو پیشروترین سازمانهایی است که با تدوین سازوکارهای لازم و قانونی بهترین استفاده را از نخبگان کشور کرده و الان هم شاهد تقویت حضور نخبگان در بخشهای مختلف از جمله حوزههای فناوری و مهندسی هستیم قانون حمایت از نخبگان که در ستاد کل نیروهای مسلح تصویب شده تسهیل گر بهره حداکثری از توان و ظرفیت برای نیروهای مسلح است
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) فرمودهاند کارهای بزرگ با ایده پردازی شروع میشود و ما هم اعتقاد داریم ایده پردازی چیزی نیست که پشت درهای بسته انجام شود بلکه افکار مختلف باید پای کار بیایند تا از آنها ایده بگیریم ما یک نظام سیاست گذاری در حوزه علوم تحقیقات و فناوری داریم که در واقع سیاست گذاری و ریل گذاری است و باید در مسیر رشد و رسیدن به قلههای علمی و فناوری حرکت کنیم بنابراین یکی از مهمترین وظایف ما جهت دهی به ایدههای افراد است.
در جنگ ۱۲ روزه بخشهای مختلف ارتش تجربیات ارزشمندی کسب کردند. مرکز مطالعات نیروی زمینی چه اقداماتی برای جمع آوری تحلیل و مستندسازی این تجریبات انجام داده است؟
دفاع مقدس ۱۲ روزه اطلاعاتی و البته ترکیبی از حوزههای اقتصادی سیاسی و اجتماعی بود این دوران برای ما نقطه عطفی بود تا برخی تحولات را دنبال تفکرات جدید را پایه گذاری و در سیاستهای کلان و رهنامههای عملیاتی و راهبری بازنگری کنیم. به نظر میرسد در نظام تحقیقات باید برخی ساختارها را ایجاد یا حذف کنیم این جنگ به نوعی تلنگر بود چهار پنج روز پس از پایان جنگ نامهای به یکانها ارسال کردیم و از آنها خواستیم که تجارب خود در این جنگ را در سطح راهبرد روش و فنون به ما اعلام کنند تا مستند سازی و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و در آینده و سیاستگذاریها از آنها استفاده شود. بلافاصله و پس از دو سه هفته از توقف جنگ رویداد ایده پردازی سازمانی را برنامه ریزی کردیم. خوشبختانه در این زمینه همه دغدغهمند هستند. این رویداد را منطبق با مؤلفههای ۱۲ گانه قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا (ص) قرار دادیم. این ۱۳ محور به نوعی جهان شمول است و همه حوزههای دفاع را پاسخ میدهد. این رویداد در دو بخش منطقهای در نیمه دوم آذرماه و ایدههای برگزیده در جشنواره مرکزی تهران در بهمن ۱۴۰۴ برگزار میشود.
مرکز مطالعات در زمینه همکاری با دانشگاههای دفاعی و صنعتی چه برنامههایی دارد؟
همکاریهای مشترک با جامعه علمی میتواند در حوزههای آموزشی و پژوهشی انجام و تقویت شود. همکاریهای مشترک آموزشی بیشتر محدود به برنامههای درسی و در حوزه پژوهشی نیز انجام مطالعات مشترک و بین رشتهای است که نقطه اشتراک ما با دانشگاهها بیشتر مربوط به حوزه پژوهشی است که با دانشگاهها و حوزههای فناوری کشور تعامل و همکاری داریم مرکز مطالعات در نیروی زمینی ارتش نقش سیاست گذاری را بر عهده دارد و در این زمینه تحقیقات مشترکی با دانشگاههای مختلف داریم و از ظرفیت متخصصان و صاحبنظران دانشگاهها در طرحهای تحقیقاتی استفاده میکنیم این همکاریها صرفا با دانشگاههای نیروی زمینی یا نیروهای مسلح نیست.
به عنوان نمونه در نخستین همایش بسیج توسعه و امنیت پایدار در منطقه جنوب شرق کشور با پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید حاج قاسم سلیمانی که یک همایش ملی با محوریت امنیت مرزی دفاع سرزمینی و توسعه پدافند داخلی است همکاری داریم در این همایش که با تدبیر شهید سرلشکر باقری پایه گذاری شده است ۶۵ سازمان مشارکت دارند و هدف از برگزاری آن شناسایی و محرومیت زدایی از جنوب شرق و شناسایی فرصتهای توسعه و پیشرفت این منطقه از کشورمان است. نیروی زمینی در بخش امنیت به عنوان کنشگر فعال در جنوب شرق نقش مهمی دارد.
یکی دیگر از اقدامات راهبردی این مرکز تشکیل قرارگاه جهادی مدیریت دانش در گستره کشوری است به عنوان مثال پس از بررسی و بازدید از دانشگاه قزوین پارک علم و فناوری و دانشگاه علوم پزشکی این استان بخشهایی که مرتبط با رفع نیازهای ما بود را شناسایی کردیم و در همین زمینه تفاهم نامه و قرادادهای علمی و پژوهشی با آنها امضا کردیم.
ستاد کل نیروهای مسلح سازوکاری برای استفاده از ظرفیت و مأموریت دانشگاهها ایجاد کرده است. برخی دانشگاهها با یک قالب فکری جلو میروند و بدون تولید مقالات کاربردی در حل مسائل و مشکلات کشور صرفا به دنبال افزایش تولیدات علمی هستند در حالی که ما باید به آنها جهت دهی کنیم تا با تعامل مشترک در مسیر حل مشکلات کشور گامهای مشترک برداریم.
نقش فناوریهای جدید و نوین مانند هوش مصنوعی و ریز پرندهها در نظام آینده رزم نیروی زمینی چیست؟
در دهههای اخیر نظام بین الملل شاهد تحولات گستردهای در حوزههای امنیتی و فناوری بوده و سرعت این تحولات از سرعت تحولات کلاسیک بسیار بیشتر بوده است. در این شرایط نقش جامعه علمی ارزشمند و موجب کاهش فاصله فناوری با دنیا میشود و تدابیر فرمانده معظم کل قوا (مدظله العالی) نیز همین است که نیازهای ده بلکه بیست سال آینده حوزه فناوری پیگیری شود چرا که امکان دارد برخی فناوریها در حال حاضر کاربرد نداشته باشند. اما این فناوریها ۲۰ سال آینده بسیار کاربردی خواهند بود از جمله این تحولات میتوان به ظهور بازیگران غیر دولتی و تغییرات ماهیت جنگها به سمت درگیریهای ترکیبی اشاره کرد.
یکی از اقدامات نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در شرایط جدید باز طراحی فنون و راهکنشها برای مقابله و رویارویی با دشمن در هر شرایطی است. چرا که احتمال دارد در حملات و تهدیدات آینده کشور موضوع نبرد زمینی اهمیت پیدا کند. در دفاع مقدس ۱۲ روزه محور بیشتر موشک و پدافند بود.
اما چه بسا در نبردهای آینده محور زمین و انسان و یگانهای نیروی زمینی در خط مقدم حمله قرار داشته باشند. امروزه کاربرد هوش مصنوعی در عرصه نظامی و رزم فقط محدود به پهپادها و ریز پرندهها نیست بلکه در حوزههایی مانند. آموزش نیروی انسانی، آماد و فاوا نیز میتوان از آن بهره برد در سالهای اخیر ابزارهایی مثل پهپاد و ریز پرنده به سازمان رزم اضافه شده و بدون سرنشین سازی تجهیزات یکی از موضوعاتی است که در حال پیگیری آن هستیم تا بتوانیم سامانههای خودمان را بدون سرنشین کنیم.
در پایان چنانچه صحبت خاصی هست که لازم میدانید مطرح کنید بفرمایید.
در حوزه پژوهش و فناوری حمایت فرمانده بالا دست خیلی مهم است. وقتی یک فرمانده از این حوزه حمایت کنند همه پای کار میآیند، اما زمانی که حمایت نکند یا دست. از حمایت بردارد. هیچ کس دنبال این موضوع خواهد بود.
موضوعات و پیشرفتهای فناورانه و علمی معمولا زمان بر هستند. طرحهای علمی در بازههای زمانی متفاوتی از چندین هفته، ماه و حتی چندین سال انجام میشود که در این شرایط حمایت فرماندهان ارشد میتواند نقشی حیاتی داشته باشد. خوشبختانه در حال حاضر امیر فرماندهی محترم نیروی زمینی ارتش از شخصیتهای ممتاز پژوهشی است و به تحول آفرینی علم در پیشبرد امور باور و اعتقاد قلبی دارد که این میتواند. پشتوانه بسیار خوب و باعث دلگرمی ما در رسیدن به پیشرفتهای روزافزون در نیروی زمینی باشد.