کرمان رصد - ایسنا /مولکولهای پنهان مشتق از چربی در روغن سویا ممکن است بیصدا چاقی را تحریک کنند، زیرا نحوه پردازش چربیهای غذایی در بدن را بازنویسی میکنند.
پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا در ریورساید کشف کردهاند چرا روغن سویا که یکی از پرمصرفترین مواد غذایی در آمریکا است، باعث افزایش وزن چشمگیر دستکم در موشها میشود. یافتهها نشان میدهد مشکل از خود روغن نیست، بلکه از مولکولهای مشتق از چربی است که در بدن تولید میشوند و «اکسیلیپین» نام دارند. این مولکولها میتوانند التهاب ایجاد کنند، عملکرد کبد را تغییر دهند و بر ژنهای مرتبط با متابولیسم اثر بگذارند.
بازار ![]()
محرک پنهان چاقی در روغن سویا
به نقل از ساینسدیلی، روغن سویا در موشها با تولید اکسیلیپینهایی که متابولیسم کبد و پردازش چربی را تغییر میدهند، موجب چاقی میشود. تنها موشهایی که آنزیمهایشان تغییر یافته بود، افزایش وزن نداشتند که نشان میدهد ژنتیک و رژیمهای غذایی مدرن نقش بزرگی دارند.
روغن سویا رایجترین روغن پختوپز در ایالات متحده است و در طیف گستردهای از غذاهای فرآوریشده وجود دارد. اکنون تحقیقات نشان میدهد این ماده پرمصرف چگونه در موشها به چاقی منجر میشود.
در آزمایش دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید، بیشتر موشهایی که با رژیم پرچرب غنی از روغن سویا تغذیه شدند، وزن زیادی اضافه کردند. گروه دیگری از موشهای مهندسی ژنتیک شده اما چنین اضافه وزنی نداشتند، با وجود اینکه رژیم غذاییشان یکسان بود. این موشهای تغییر یافته، نسخه کمی متفاوت از یک پروتئین کبدی تولید کردند که بر صدها ژن دخیل در متابولیسم چربی اثر میگذارد. این پروتئین تغییر یافته همچنین نحوه پردازش اسید لینولئیک را که یکی از اجزای اصلی روغن سویا است، تغییر میدهد.
نقش تفاوتهای پروتئینهای کبدی در متابولیسم
انسانها هر دو نسخه پروتئین کبدی HNF4α را تولید میکنند، اما شکل جایگزین آن معمولا فقط در شرایط خاص مانند بیماریهای مزمن یا استرس متابولیک ناشی از روزهداری یا کبد چرب الکلی ظاهر میشود. این تغییرات، همراه با تفاوتهای فردی در سن، جنسیت، ژنتیک و داروها، ممکن است توضیح دهد چرا برخی افراد نسبت به اثرات متابولیک روغن سویا آسیبپذیرترند. این یافتهها بر تحقیقات پیشین درباره ارتباط روغن سویا با افزایش وزن بنا شده است.
اکسیلیپینها و واکنش بدن به اسید لینولئیک
در بدن، اسید لینولئیک به ترکیباتی به نام اکسیلیپین تجزیه میشود. مصرف بیش از حد اسید لینولئیک میتواند سطح اکسیلیپینها را بالا ببرد که با التهاب و تجمع چربی مرتبط است.
موشهای تغییر یافته، اکسیلیپینهای بسیار کمتری تولید کردند و با وجود مصرف رژیم غنی یکسان از روغن سویا، بافت کبد سالمتری داشتند. آنها همچنین عملکرد میتوکندری بهتری داشتند که ممکن است به مقاومتشان در برابر افزایش وزن کمک کند.
پژوهشگران اکسیلیپینهای خاصی را شناسایی کردند که از اسید لینولئیک و اسید آلفا-لینولنیک که یکی دیگر از اسیدهای چرب موجود در روغن سویا است، ساخته میشوند. این مولکولها برای افزایش وزن در موشهای معمولی ضروری بودند.
چرا اکسیلیپینها به تنهایی عامل چاقی نیستند؟
موشهای تغییر یافتهای که رژیم کمچرب داشتند، همچنان سطح بالای اکسیلیپین داشتند اما چاق نشدند. این نشان میدهد اکسیلیپینها به تنهایی باعث افزایش وزن نمیشوند و شرایط متابولیک دیگری نیز باید دخیل باشند.
تحلیلهای بیشتر نشان داد این موشهای تغییر یافته سطح بسیار پایینتری از دو خانواده آنزیمی داشتند که اسید لینولئیک را به اکسیلیپین تبدیل میکنند. این آنزیمها در همه پستانداران از جمله انسان، مشابه عمل میکنند و سطحشان بسته به ژنتیک، رژیم غذایی و عوامل زیستی دیگر متفاوت است.
پژوهشگران همچنین گزارش کردند تنها اکسیلیپینهای موجود در بافت کبد، نه آنهایی که در خون گردش میکنند، با وزن بدن ارتباط دارند. این نشان میدهد آزمایشهای خون استاندارد ممکن است تغییرات متابولیک اولیه ناشی از رژیم غذایی را بهدرستی نشان ندهند. محققان همچنین دریافتند موشهایی که روغن سویا مصرف کردند، سطح کلسترول بالاتری داشتند، با وجود اینکه خود روغن فاقد کلسترول است.
بررسی روغنهای دیگر با اسید لینولئیک بالا
پژوهشگران اکنون در حال بررسی این هستند که اکسیلیپینها چگونه به افزایش وزن منجر میشوند و آیا واکنش مشابهی با روغنهای دیگر غنی از اسید لینولئیک، مانند روغن ذرت و آفتابگردان رخ میدهد یا خیر.
روغن سویا ذاتا بد نیست، اما مقدار مصرفی ما مسیرهایی را فعال میکند که بدنمان برای مدیریت آن تکامل نیافته است.
هرچند آزمایشهای انسانی فعلا برنامهریزی نشده، دانشمندان امیدوارند کارشان مطالعات آینده را شکل دهد و سیاستهای تغذیهای را هدایت کند.