کرمان رصد - زومیت / پژوهشی تازه نشان می‌دهد برخی اپلیکیشن‌های محبوب شمارش کالری و ثبت فعالیت ورزشی، به‌جای ایجاد انگیزه، بسیاری از کاربران را ناامید می‌کنند.
حتما شنیده‌اید که می‌گویند مقایسه خودمان با دیگران در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند باعث کاهش اعتمادبه‌نفس و نارضایتی از زندگی‌مان شود. اما اکنون پژوهشی جدید نشان می‌دهد حتی اپلیکیشن‌هایی نیز که برای ثبت کالری و فعالیت‌های ورزشی استفاده می‌کنیم، می‌توانند این اثر منفی را داشته باشند. پژوهشگران کالج دانشگاهی لندن و دانشگاه لاف‌بورو دریافته‌اند که این برنامه‌ها در برخی موارد نه تنها کمک‌کننده نیستند، بلکه انگیزه افراد را کاهش می‌دهند.
بازار ![]()
پژوهشگران حدود 60 هزار پست منتشر شده در شبکه اجتماعی ایکس را بررسی کردند. ارزش این داده‌ها در این است که برخلاف نظرسنجی‌های رسمی، مردم معمولاً در شبکه‌های اجتماعی نظرات صادقانه‌تر و بی‌پرده‌تری بیان می‌کنند. پست‌ها مربوط به پنج اپ معروف ورزشی و سلامتی بودند:
Strava
WW, Workouts by Muscle Booster
Fitness Coach & Diet
MyFitnessPal
حدود 13 هزار پست مورد بررسی پژوهشگران، دارای واژه‌های منفی بود و بیش از نیمی از آن‌ها به MyFitnessPal مربوط می‌شد؛ همان اپلیکیشنی که کالری غذا را حساب می‌کند.
در نگاه اول، برنامه مای‌فیتنس‌پل همه چیز دارد: می‌توان کالری و میزان پروتئین و کربوهیدرات را شمرد، هدف تعیین کرد، بارکد غذا را اسکن یا دستور پخت را وارد کرد و حتی پیشنهاد گرفت که چه چیزی و چه زمانی بخوریم. مانند آن است که یک متخصص تغذیه همیشه همراهمان باشد.
اما در عمل، بسیاری از کاربران احساس خوبی نسبت به آن ندارند. دکتر پولینا بوندارونک از کالج دانشگاهی لندن می‌گوید در این پست‌ها «خیلی احساس سرزنش و شرم دیده می‌شود؛ افراد حس می‌کردند آن‌طور که باید خوب عمل نمی‌کنند. این احساسات منفی می‌تواند به انگیزه و حتی سلامت افراد آسیب بزند.»
بسیاری از کاربران برای احساس بهتر، وعده‌های غذایی پرکالری را عمداً وارد برنامه نمی‌کنند
مشکل اصلی اینجاست که ثبت و کنترل عادات غذایی و ورزشی، در اصل می‌تواند ابزار بسیار مفیدی برای ایجاد آگاهی و تغییر رفتار باشد، اما بسیاری از کاربران از آن به شیوه‌ای درست و سالم استفاده نمی‌کنند.
اپلیکیشن‌های کالری‌شمار و تناسب‌اندام معمولاً به شکل ساده‌سازی‌شده با داده‌ها برخورد می‌کنند و بدون درنظر گرفتن تفاوت‌های فردی مثل سن، وضعیت سلامتی، سبک زندگی، یا هدف واقعی فرد نسخه‌ای کلی برای همه ارائه می‌دهند. در نتیجه، حتی اگر هدفی که کاربر انتخاب می‌کند، کاملاً غیرواقعی، خطرناک یا غیرقابل دستیابی باشد، برنامه فقط اعداد را تغییر می‌دهد و مسیر را محاسبه می‌کند، بدون اینکه بررسی کند این هدف از نظر پزشکی، تغذیه‌ای یا روانی منطقی و ایمن است یا نه.
برخی کاربران گزارش کرده‌اند که اپلیکیشن برای رسیدن به هدف کاهش وزن، به آن‌ها عددی کاملاً غیرواقعی پیشنهاد داده؛ مثلاً توصیه کرده روزانه «منفی 700 کالری» مصرف کنند. چنین هدفی نه تنها از نظر جسمی و زیستی ناممکن است، بلکه نشان می‌دهد این برنامه‌ها صرفاً با انجام مجموعه‌ای از محاسبات سطحی و عددی، هدف‌گذاری ارائه می‌کنند و ارزیابی واقعی درباره سلامت، ایمنی یا امکان‌پذیری آن پیشنهاد ندارند. در چنین مواردی، برنامه به‌جای ایفای نقش یک راهنمای آگاه، بیشتر شبیه یک ماشین حساب خام عمل می‌کند که صرفاً اعداد را کنار هم می‌گذارد، بدون آنکه پیامدهای جسمی و روانی چنین اهدافی را در نظر بگیرد.
از طرف دیگر، ثبت وعده‌های غذایی کاملاً به اراده کاربر بستگی دارد. بسیاری گفتند برای اینکه احساس بهتری داشته باشند، بعضی خوراکی‌ها مثل یک بسته بستنی شبانه را عمداً وارد نمی‌کردند. اما این پنهان‌کاری معمولاً بعداً باعث احساس گناه بیشتر و در نهایت رهاکردن اپ و حتی کنار گذاشتن تلاش برای سبک زندگی سالم می‌شد.
کاربران گزارش داده‌اند که برخی از اپلیکیشن‌های ثبت کالری و فعالیت بدنی اهداف غیرواقعی و ناسالم تعیین می‌کنند
اپلیکیشن‌های مخصوص فعالیت بدنی نیز با چالش‌های مشابهی روبه‌رو هستند. برای بسیاری از کاربران، ورزش‌کردن از نیازی سالم و انتخاب شخصی به تلاشی برای جلب تأیید تبدیل می‌شود؛ گاهی تأیید دیگر کاربران و گاهی حتی خود اپلیکیشن.
هشدارها و نوتیفیکیشن‌هایی که یادآوری می‌کنند «از برنامه عقب افتاده‌اید» یا «هدف امروز تکمیل نشده»، می‌تواند ورزش را به رفتاری وسواس‌گونه و اضطراب‌آور بدل کند، نه تجربه‌ای سرگرم‌کننده و رضایت‌بخش.
تعدادی از کاربران نیز گفته‌اند وقتی اپلیکیشن‌هایی مثل استراوا بهترین رکورد دویدن نیم‌ماراتنشان را ثبت نکرده یا بخشی از تمرین‌هایشان را نادیده گرفته، احساس شکست، بی‌ارزش بودن و بی‌انگیزگی داشته‌اند؛ انگار اگر فعالیت ثبت نشود، اصلاً اتفاق نیفتاده است.
البته مطالعه مورد بحث فقط روی پست‌های منفی تمرکز داشته و نمی‌تواند درباره فواید این برنامه‌ها نظر قطعی بدهد. اما همین یافته‌ها کافی است تا نشان دهد توسعه‌دهندگان باید به پیامدهای ناخواسته این ابزارها توجه بیشتری کنند.
پژوهش در ژورنال British Journal of Health Psychology منتشر شده است.