کرمان رصد - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یا همان NPT، یکی از مهم‌ترین توافق‌های بین‌المللی در حوزه امنیت جهانی است که از سال 1970 اجرایی شد. این پیمان سه هدف اصلی را دنبال می‌کند: 1. جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای؛ 2. حرکت کشورها به سمت خلع سلاح هسته‌ای؛ 3. فراهم‌کردن زمینه برای استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای.
بر اساس این توافق، کشورهای عضو متعهد می‌شوند که در مسیر ساخت یا گسترش تسلیحات هسته‌ای حرکت نکنند و در مقابل، حق بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای برای آن‌ها به رسمیت شناخته می‌شود. نظارت بر اجرای این پیمان نیز به عهده‌ی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که بازرسی‌ها و گزارش‌های منظم خود را به شورای حکام و سپس به شورای امنیت ارائه می‌دهد.
ایران و NPT؛ نیم‌قرن عضویت
ایران در سال 1970، پس از ژاپن، دومین کشور آسیایی بود که به این پیمان پیوست.
طبق تعهدات NPT، ایران حق دارد از فناوری هسته‌ای برای مصارف صلح‌آمیز مانند تولید برق یا کاربردهای پزشکی بهره ببرد، اما موظف است مسیر ساخت سلاح اتمی را دنبال نکند. همین عضویت طولانی‌مدت، ایران را به یکی از بازیگران مهم در معادلات این معاهده بدل کرده است.
بحث خروج؛ از مکانیسم ماشه تا طرح سه‌فوریتی
در هفته‌های اخیر و پس از فعال‌شدن مکانیسم ماشه یا همنا اسنپ‌بک توسط طرف‌های غربی برجام، موضوع خروج ایران از NPT بار دیگر در فضای سیاسی کشور برجسته شد.
روز هفتم شهریور، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس اول کمیسیون اصل 90 مجلس، خبر داد که طرح سه‌فوریتی برای خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پروتکل الحاقی آن تهیه شده و قرار است هفته آینده در مجلس مطرح شود.
این خبر به سرعت بازتاب بین‌المللی پیدا کرد و تحلیلگران بسیاری نسبت به پیامدهای چنین اقدامی هشدار دادند.
خروج چه معنایی دارد؟
اگر ایران از NPT خارج شود، عملاً دیگر متعهد به شفافیت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نخواهد بود. در نتیجه، دسترسی بازرسان محدود یا قطع می‌شود و امکان نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای کشور از بین می‌رود. این موضوع بلافاصله به‌عنوان یک تهدید امنیتی در سطح جهانی تعبیر خواهد شد؛ چرا که فلسفه اصلی NPT ایجاد شفافیت و اعتمادسازی در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای کشورهاست.
از منظر حقوق بین‌الملل نیز، چون NPT ماهیتی امنیتی دارد و مستقیم به شورای امنیت سازمان ملل متصل است، هرگونه خروج از آن به معنای قرار گرفتن در معرض تصمیم‌گیری‌های این شورا خواهد بود. این همان جایی است که خطر ورود به فصل هفتم منشور سازمان ملل، یعنی برخورد با تهدیدهای علیه صلح و امنیت جهانی، جدی می‌شود.
تحلیلگران معتقدند خروج ایران از NPT می‌تواند پرچالش‌ترین تصمیم هسته‌ای کشور در نیم‌قرن اخیر باشد. نخستین پیامد آن، اعمال فوری تحریم‌های سیاسی و اقتصادی جدید است. شورای امنیت می‌تواند با استناد به تهدید علیه صلح، مجموعه‌ای از محدودیت‌های سختگیرانه را علیه ایران بازگرداند یا حتی تشدید کند.
در عمل، این وضعیت به معنای کنار گذاشتن ایران از بسیاری از معادلات بین‌المللی است. همکاری‌های اقتصادی با کشورهای بزرگ محدود می‌شود، سرمایه‌گذاری‌های خارجی به حداقل می‌رسد و فشار مضاعفی بر اقتصاد داخلی وارد خواهد شد. افزون بر این، کشورهای منطقه که خود دغدغه امنیتی دارند، ممکن است به جبهه مخالف ایران بپیوندند و فضای ژئوپولیتیکی را پیچیده‌تر کنند.
بازار ![]()