۱۰ گونه نهنگ که پیش از سلطه بر اقیانوس روی زمین می‌زیستند

کرمان رصد - زومیت / نهنگ‌ها پیش از تسلط بر دریاها، میلیون‌ها سال روی خشکی زندگی می‌کردند. با ده گونه شگفت‌انگیز از اجداد این غول‌های دریا آشنا شوید.
میلیون‌ها سال پیش از آن که نهنگ‌ها فرمانروای اقیانوس‌ها شوند، اجداد آن‌ها که بیشتر شبیه سمور یا کروکودیل بودند، روی خشکی‌ها قدم می‌زدند. جثه‌ی این موجودات از اندازه‌ی روباه تا غول‌هایی با بیش از 15 متر طول متغیر بود و بخشی از زندگی خود را در آب و بخشی را روی زمین می‌گذراندند. این نهنگ‌های اولیه، در واقع پل میان زندگی زمینی و دریایی بودند و داستان شگفت‌انگیز آن‌ها، آغاز سفر تکاملی بی‌نظیری را روایت می‌کند.
بازار
دیرینه‌شناسان از اواخر قرن نوزدهم در پی کشف خاستگاه نهنگ‌ها بودند. شواهدی مانند بقایای اندام‌های عقبی و شباهت‌های کالبدی با پستانداران زمینی نشان می‌دهد که نهنگ‌ها از اجداد خشکی‌زی تکامل یافته‌اند. فسیل‌های کشف‌شده از دهه‌ی 1970، مسیر تکامل این جانوران را آشکار کردند: نهنگ‌ها در اصل شاخه‌ای از پستانداران جفت‌سم‌سان (Artiodactyla) هستند، گروهی که شامل گاوها و اسب‌آبی‌ها می‌شود. این یافته‌ها نشان داد که نهنگ‌های امروزی تنها شاخه‌ای از خانواده‌ای گسترده بودند که در آب‌های کم‌عمق شکل گرفتند و به تدریج، مسیر دریا را پیش گرفتند.
آنچه در ادامه می‌خوانید، نگاهی به 10 نمونه‌ی شگفت‌انگیز از نهنگ‌های اولیه است.
پاکیستوس
حدود 50 میلیون سال پیش، در سواحل پاکستان ممکن بود با پستانداری به اندازه‌ی یک سگ لابرادور روبه‌رو شوید که شباهتی به نهنگ‌های امروزی نداشت. پاکیستوس (Pakicetus)، یکی از نخستین نهنگ‌ها، ظاهری سگ‌مانند داشت و عمدتاً در محیط‌های ساحلی و کم‌عمق زندگی می‌کرد.
چشم‌های بالای سر پاکیستوس، مشابه کروکودیل‌ها، امکان مشاهده‌ی محیط اطراف را بدون بیرون‌آوردن کامل سر از آب فراهم می‌کرد. همچنین، تراکم بالای استخوان‌ها مانند وزنه عمل و به بدن کمک می‌کرد در آب تعادل داشته باشد و انرژی بیشتری صرف شنا کردن شود.
ایکتیولستس
در سال 1958، دیرینه‌شناسان در پاکستان دندان‌های فسیلی عجیبی یافتند و آن را به گونه‌ای ناشناخته نسبت دادند و نام ایکتیولستس (Ichthyolestes) یا «دزدماهی» را بر آن گذاشتند. کشف بقایای بیشتر اسکلت این جانور نشان داد که جثه‌ای به اندازه‌ی روباه داشته و از بستگان پاکیستوس بوده است. لگن هنوز به ستون فقرات متصل بود و مفصل مچ پا مشابه پستانداران خشکی‌زی بود. تراکم بالای استخوان‌ها دویدن سریع را دشوار می‌کرد و به همین دلیل این جانور بیشتر در آب‌های کم‌عمق کنار مصب‌ها به شکار ماهی می‌پرداخت.
آمبولوستوس
از میان نهنگ‌های اولیه، آمبولوستوس (Ambulocetus) با پوزه‌ای دراز و دندان‌های تیز خود بسیار معروف بود؛ این دندان‌ها برای شکار ماهی و جانوران کوچک ساحلی مناسب بودند. بدن آمبولوستوس شبیه سمور بود و با موج‌دادن ستون فقرات و استفاده از پاهای پارومانند شنا می‌کرد؛ حرکتی که شکل ابتدایی همان ضربه‌های دم نهنگ‌های امروزی محسوب می‌شود. روی خشکی توانایی ایستادن داشت، اما مانند گرگ دونده نبود و بیشتر شبیه فک یا سمور دریایی حرکت می‌کرد.
کوتچیستوس
تکامل نهنگ‌ها مسیری مستقیم نداشت و انواع اولیه‌ی آن‌ها به نوعی در شاخه‌های مختلفی میان خشکی و آب زندگی می‌کردند. 46 میلیون سال پیش، کوتچیستوس (Kutchicetus) در آب‌های شور سواحل هند و پاکستان ساکن بود و جثه‌ای در حد گرگ داشت. پوزه بلند و باریک او برای شکار طعمه‌های لغزنده بسیار مناسب بود. اندام‌ها و لگن نشان می‌داد توانایی ایستادن روی خشکی را حفظ کرده بود، اما حرکت در آب شبیه سمور و با انعطاف بدن انجام می‌شد و سپس برای خشک‌کردن پوست به ساحل بازمی‌گشت.
مایاستوس
تطبیق با زندگی دریایی تنها در شیوه‌ی شنا خلاصه نمی‌شد. همه‌ی نهنگ‌های امروزی در آب زایمان می‌کنند و نوزادان از دم به دنیا می‌آیند تا از غرق‌شدن جلوگیری شود. اسکلت مایاستوس (Maiacetus) ماده با جنینش، نشان می‌دهد این تغییر حدود 47٫5 میلیون سال پیش هنوز کامل نشده بود. ستون فقرات انعطاف‌پذیر و انگشتان پهن او امکان شنا بهتر را فراهم می‌کرد. بااین‌حال، فسیل نمونه‌ی باردار نشان می‌دهد او برای زایمان همچنان به خشکی بازمی‌گشت و نوزاد به شکل سر به جلو متولد می‌شد.
فیومیستوس .
در زمانی حدود 43 میلیون سال پیش، نهنگ‌ها فراتر از محدوده‌ی پاکستان و هند رفتند. فیومیستوس (Phiomicetus) که در مصر کشف شد، یکی از نخستین نشانه‌های پراکنش جهانی نهنگ‌ها به شمار می‌آید. طول بدن این جانور حدود سه متر بود و روی خشکی، حرکتی کند و ناشیانه داشت، اما در آب بسیار چابک بود. دندان‌های مخروطی و برشی برای شکار کوسه، لاک‌پشت و حتی نهنگ‌های دیگر مناسب بودند.
جورجیاستوس
حدود 40 میلیون سال پیش، نهنگ‌ها با پاهای عقبی خود اقیانوس‌ها را پیمودند. جورجیاستوس (Georgiacetus) که در ایالت جورجیا در آمریکا کشف شد، شباهت زیادی به نهنگ‌های اولیه‌ی هند و پاکستان داشت و برای رسیدن به آمریکا ناچار از اقیانوس اطلس باستان عبور کرد. ستون فقرات انعطاف‌پذیر این نهنگ امکان حرکت روان در آب را فراهم می‌کرد و پاهای عقبی بیشتر از آنکه وسیله‌ای برای راه‌رفتن روی خشکی باشند، نقش سکان داشتند. هرچند دمش باله نهنگ‌های امروزی را نداشت، از توانایی کافی برای عبور از دریاهای وسیع برخوردار بود.
پرگوستوس
پرگوستوس توانایی راه‌رفتن روی خشکی را داشت، اما در آب راحت‌تر حرکت می‌کرد.
حدود 40 میلیون سال پیش، پرگوستوس (Peregocetus) در سواحل پرو زندگی می‌کرد. فسیل ناقص این جانور نشان می‌دهد توانایی راه‌رفتن روی خشکی را داشت، اما در آب سریع‌تر و راحت‌تر حرکت می‌کرد. وجود چنین گونه‌هایی در قاره‌های مختلف نشان می‌دهد نهنگ‌ها تنها ده میلیون سال پس از پاکیستوس، به سرعت در سراسر جهان پراکنده شدند.
پاپوستوس
حدود 40 میلیون سال پیش، آب‌های مراکش محل زندگی چندین گونه از نهنگ‌های اولیه بود. پاپوستوس (Pappocetus) یکی از بزرگ‌ترین آن‌ها بود که لگن عظیمش نشان می‌دهد استخوان ران بزرگ و احتمالاً طولی نزدیک به باسیلاسوروس، بیش از پانزده متر، داشته است. این امر نشان می‌دهد نهنگ‌های نیمه‌آبی اولیه نیز می‌توانستند به اندازه‌ی نهنگ‌های کاملاً دریایی رشد کنند. تغییرات لگن و پاهایش نشان می‌دهد روی خشکی تنها قادر به حرکت خزنده بوده و بیشتر وقت خود را در آب می‌گذرانده است.
امروزه، نهنگ‌ها تنها بقایای کوچکی از پاهای عقبی دارند. ایجیستوس (Aegicetus) با قدمت 35 میلیون سال که در مصر کشف شده، نشانه‌ای است از زمانی که نهنگ‌ها تقریباً خشکی را برای همیشه ترک کردند. پاهای کوچک و کف پای پهن و احتمالاً پرده‌دار به حرکت روی سواحل شنی کمک می‌کردند، اما دیگر این اندام‌ها نقش چندانی در حرکت نداشتند و جابه‌جایی کامل در آب وابسته به قدرت دم بود؛ مسیری که نهایتاً به تکامل نهنگ‌های امروزی انجامید.