کرمان رصد - ایرنا / وضعیت قرمز آب در شهرهای شمالی استان کرمان به ویژه مرکز استان باعث شد پروژه اضطراری انتقال آب از خط صنعت، حدود سه سال قبل آغاز و مدتی متوقف شود که با تدابیر یک سال اخیر به چند کیلومتری شهر کرمان رسیده و نویدبخش رفع دغدغه کم‌آبی در این دیار کویری است.
آنطور که مسئولان حوزه آب استان کرمان اظهار کردند، 25 شهر استان دارای تنش آبی هستند و 2 شهر کرمان و زرند در وضعیت قرمز در سطح کشور قرار دارند. با توجه به کاهش شدید سفره‌های آب زیرزمینی و ذخیره سدها، پروژه اضطراری انتقال آب به کرمان از خط انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران که در سال 1399 به بهره‌برداری رسیده بود، در دستور کار قرار گرفت تا قسمتی از بحران تأمین آب شرب در مناطق شمالی استان مهار شود.
هیئت دولت وقت مصوبه‌ای برای خط انتقال خلیج فارس به شهر کرمان داشت که یک مسئولیت را متوجه بعضی از شرکت‌ها و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی استان کرد ولی تعهدات طرفین در این پروژه به‌موقع اجرا نشد و این طرح با کندی مواجه شد.
عملیات پروژه اضطراری انتقال آب به شهرهای کرمان و رفسنجان با هدف رفع تنش آبی جمعیت یک میلیون نفری این 2 شهر، از سامانه انتقال آب خلیج فارس به صنایع جنوب شرق کشور، بهمن سال 1401 کلنگ‌زنی و مقرر شد با تأمین اعتبار از طرف دولت و سهم شرکت‌های معدنی بزرگ استان بخش بزرگی از نیاز آب شرب شهرهای کرمان و رفسنجان تأمین شود.
بازار ![]()
توقف و فعال‌سازی دوباره پروژه
هر چند تاریخ رسمی برای اتمام این پروژه مهم و حیاتی اعلام نشد اما همه مسئولان طبق معمول بر اجرا و اتمام آن در زمان کوتاه تاکید داشتند و بخشی از این طرح شامل 145 کیلومتر خط انتقال آب، 2 تصفیه‌خانه و 2 ایستگاه پمپاژ آب در تابستان سال 1403 در شهر رفسنجان به بهره‌برداری رسید ولی نرسیدن اعتبار، ادامه طرح را با مشکل روبه‌رو کرد و باعث توقف کار برای انتقال آب به شهر کرمان شد.
پس از پیگیری‌های لازم و تخصیص بخشی از اعتبارات دولتی و بخش خصوصی این پروژه، قرار بود آب خلیج فارس تابستان امسال به شهر کرمان برسد اما مسئولان وعده ابتدای فصل پاییز را برای بهره‌برداری می‌دهند آن هم در صورتی که اعتبارات بیشتری به پروژه اختصاص یابد به‌خصوص که صنعت هنوز سهم خود را برای اجرای این پروژه به طور کامل پرداخت نکرده است.
محمدعلی طالبی، استاندار کرمان هم به تازگی درباره پروژه خط اضطراری انتقال آب خلیج فارس به کرمان بیان کرد: بر اساس جدول زمان‌بندی قرار بود این پروژه تا پایان سال 1402 به بهره‌برداری برسد ولی به دلیل انجام نشدن تعهدات مالی از سوی طرفین این پروژه به ویژه از سمت بنگاه‌های اقتصادی مشارکت کننده، تقریبا تعطیل شده بود.
طالبی ادامه داد: با پیگیری‌های صورت گرفته و با همراهی نمایندگان استان در خانه ملت و در دیدارهایی با وزیر نیرو و مسئولان شرکت «آب نیرو» و جلسات متعدد دیگر در کرمان و تهران؛ این پروژه دوباره فعال شد.
وی گفت: بر اساس آخرین زمان‌بندی اعلام شده به استانداری؛ تا پایان مهرماه امسال شاهد افتتاح پروژه خط انتقال آب خلیج فارس به کرمان خواهیم بود.
سابقه اجرای طرح از سال 1393
علیرضا ساداتی فرد، مجری طرح انتقال آب به شهرهای شمالی استان کرمان در این رابطه اظهار کرد: طرح تأمین آب شرب برای شهر کرمان و سایر شهرهای استان ابتدا از سال 1393 به کارفرمایی شرکت آب منطقه‌ای کرمان، مشاور طرح (شرکت مهاب قدس) و پیمان کارایی اصلی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) - هلدینگ تخصصی نیرو آغاز به کار کرد.
ساداتی فرد افزود: هدف اصلی از ابتدا، تأمین آب خام از مخزن سد خرسان سه و مهیا کردن آب شرب برای شهر کرمان و سایر شهرهای استان کرمان شامل سیرجان، رفسنجان، زرند، شهربابک، بردسیر، انار، راور و روستاهای اطراف مسیر خط لوله بود که با رویکرد جایگزینی آب سطحی قابل اطمینان از سد «خرسان سه» در مقابل منابع آب فعلی زیرزمینی منطقه که به سرعت در حال افت کیفی و کمی است، شکل گرفت.
وی تصریح کرد: با توجه به نبود پیشرفت طرح، به دلیل مشکلات حادث شده به ویژه معارضان اجرای پروژه از سویی و تنش آبی شدید شهرهای کرمان و رفسنجان از سوی دیگر، تأمین آب شرب از طریق سامانه انتقال آب خلیج فارس به صنایع جنوب شرق برای کمبود آب این شهرها با عنوان طرح اضطراری از خط صنعت در اولویت اجرا قرار گرفت.
مجری طرح انتقال آب به شهرهای شمالی استان کرمان گفت: هدف طرح اضطراری، آبرسانی و تأمین بخشی از نیازهای آبی شهروندان شهرهای کرمان و رفسنجان و دیگر شهرهای استان برای میان مدت (سال 1410) به میزان تخصیص 50 میلیون متر مکعب در سال افق طرح است.
وی ادامه داد: در گام اول، آبرسانی به شهرهای رفسنجان و کرمان مدنظر بوده که ابتدای خط انتقال، راه دسترسی از مرز غربی استان کرمان (مرز استان کرمان و یزد) و انتهای آن محوطه مخزن پیشنهادی واقع در ارتفاعات مشرف به نمایشگاه بین المللی جنوب شرق شهر کرمان است و در گام بعد آبرسانی به شهرهای زرند، سیرجان و انار و دیگر شهرهای استان در برنامه خواهد بود.
ساداتی فرد بیان کرد: میزان دبی انتقال آب یک متر مکعب در ثانیه و طول کل مسیر خط لوله 125 کیلومتر است همچنین 2 واحد ایستگاه‌های پمپاژ، 2 باب مخازن مکش بین راهی با مجموع حجم 10 هزار متر مکعب و یک باب مخزن ذخیره با حجم 30 هزار متر مکعب احداث می‌شود.
پیشرفت 78 درصدی پروژه انتقال آب
وی گفت: کارفرمای این طرح در تابستان سال 1402 و با تصمیم وزارت نیرو با پیشرفت فیزیکی طرح حدود 36 درصدی از شرکت آب منطقه ای کرمان به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران تغییر یافت و در حال حاضر میزان پیشرفت فیزیکی طرح به صورت کلی شامل خط انتقال آب کرمان و رفسنجان و تاسیسات مربوطه به ویژه احداث ایستگاه‌های پمپاژ شماره یک و 2 برابر 78 درصد است و ساختمان تصفیه‌خانه هم 90 درصد پیشرفت دارد.
مجری طرح انتقال آب به شهرهای شمالی استان کرمان افزود: طول خطوط اجرا شده در حال حاضر 119 کیلومتر است و 21 کیلومتر دیگر نیز در تعهد شرکت تأمین آب صنایع جنوب شرق کشور بوده که به طور کامل اجرا شده و حدود 6 کیلومتر از طول خطوط نیز باقی مانده همچنین 138 کیلومتر خط انتقال در دست مطالعه است.
چالش بزرگ تامین نشدن نقدینگی
وی با اشاره به مهمترین مشکلات و چالش‌ها برای اجرای کامل پروژه انتقال آب تصریح کرد: تأمین نشدن به موقع نقدینگی مورد نیاز و بدهی سنگین به پیمانکاران و تولیدکنندگان به‌خصوص کارخانجات تولید لوله و سایر تجهیزات مورد نیاز، چالش اصلی اجرا و اتمام این پروژه محسوب می‌شود.
ساداتی فرد گفت: وضعیت فعلی به گونه‌ای است که آبرسانی به شهر رفسنجان محقق شده و در صورت تأمین به‌موقع نقدینگی اجرای تعهدات صنعت در استان مبنی بر تأمین مالی طرح از محل مسئولیت اجتماعی، فاز اول آبرسانی به شهر کرمان نیز تا نیمه مهر ماه امسال قابل دستیابی خواهد بود و در گام دوم، عملیات اجرایی انتقال آب به شهرهای زرند، سیرجان و انار نیز بلافاصله آغاز خواهد شد.
وی ادامه داد: نکته قابل ذکر اینکه با عنایت به روش تأمین آب شرب (آب شیرین کن‌ها) از خط صنعت، آب استحصالی با کیفیت بالا و استاندارد بوده البته با توجه به بعد مسافتی طولانی از طریق سامانه انتقال آب خلیج فارس به محل مصرف طبیعتا آبی با هزینه بالا و گران‌قیمت و فقط برای استفاده در شرایط اضطرار فعلی منطقی است و برای افق بلندمدت، اجرای خط اصلی و در نتیجه ناچار به استفاده از آب‌های سطحی و مخازن سدها ناگزیر هستیم.
اما سیدمصطفی آیت‌اللهی موسوی، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان با اشاره به سهم پرداخت نشده شرکت‌های معدنی برای تکمیل خط اضطراری انتقال آب گفت: تاکنون حدود 270 میلیارد تومان از محل سهمیه شرکت‌های معدنی بزرگ استان برای پروژه تأمین آب شرب کرمان از خط انتقال خلیج فارس پرداخت شده است و باید 200 میلیارد تومان دیگر از طرف این صنایع اختصاص داده شود.
آیت‌اللهی موسوی ادامه داد: پروژه انتقال آب به کرمان از محل خط صنعت (خط انتقال خلیج فارس) از مصوبات سفر استانی دولت سیزدهم است که شرکت‌های معدنی استان کرمان باید سهمی از منابع مورد نیاز این پروژه را پرداخت می‌کردند.
وی تصریح کرد: البته مصوبه ابتدایی برای پروژه بیش از 600 میلیارد تومان سهم شرکت‌های معدنی بوده که هنوز مباحث مربوط به آن در جریان است.
تأمین اعتبار از منابع دولتی
معاون عمرانی استاندار کرمان گفت: استانداری نیز از محل منابعی که در اختیارش بوده، مبلغ 80 میلیارد تومان را برای اجرای این پروژه پرداخت کرده است و از اعتبارات متوازن که سهم استان کرمان بوده نیز 250 میلیارد تومان تخصیص یافت.
وی ادامه داد: البته در حال پیگیری هستیم که مابقی اعتبارت دولتی پروژه انتقال آب شرب به کرمان از محل خط صنعت، از محل اعتبارات وزارت نیرو پرداخت شود.
آیت‌اللهی موسوی بیان کرد: علاوه بر عملیات لوله گذاری خط انتقال آب، احداث زیرساخت‌هایی مثل ایستگاه پمپاژ نیز در دست اجرا است.
آب خلیج فارس در نزدیکی کرمان
وی گفت: حدود 6 کیلومتر از اتمام این خط باقی مانده تا به شهر کرمان برسد که امیدواریم با پرداخت اعتبار باقیمانده و ادامه یافتن کار توسط مجری، تا مهر سال جاری این پروژه به بهره‌برداری برسد.
هر چند مسئولان استان کرمان و مجری طرح انتقال آب وعده اتمام 6 کیلومتر باقی مانده این طرح را تا مهرماه داده‌اند اما تجارب قبلی نشان داده که همین فاصله اندک می‌تواند در صورت حل نشدن مسائلی نظیر تخصیص اعتبار به ویژه از محل مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های بزرگ استان، بسیار بیشتر زمان ببرد و دغدغه کم‌آبی همچنان در مرکز استان باقی بماند.
البته این نکته استاندار کرمان را هم باید در نظر داشت که آب انتقال داده شده، سهم صنعت استان بوده اما بخشی از آن برای موارد اضطراری آب شرب استان، تخصیص داده شده است.
به گفته طالبی، برای انتقال این آب، بهای گرانی داده شده پس باید تلاش کنیم آب آشامیدنی و بهداشت مورد نیاز شهر کرمان را از منابع دیگر تهیه و از این آب در موارد اضطراری استفاده کنیم.
این در حالی است که طرح اضطراری تأمین آب شهر کرمان با اعتبار 320 میلیارد تومان نیز به مناسبت هفته دولت و با حضور معاون رئیس جمهور به بهره‌برداری رسید که حفر و تجهیز 15 حلقه چاه، 14 کیلومتر خطوط جمع‌آوری آب، 4/5 کیلومتر لوله‌گذاری رینگ شهر کرمان و مخزن پنج هزار مترمکعبی سیدی برای اجرای این پروژه انجام شده است.