بزرگنمايي:

کرمان رصد - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
پهپادها به کشورهای کوچک با منابع محدود، قابلیت‌های نامتقارن بی‌سابقه‌ای داده‌اند؛ درسی که هیچ کشوری نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد.
حمله اخیر اوکراین به چهار پایگاه هوایی روسیه یکی از جسورانه‌ترین عملیات‌های جنگ بود که خسارتی حدود 7 میلیارد دلار به دنبال داشت. این عملیات هشداری بود برای مقامات دفاعی در سراسر جهان؛ که نبردهای نظامی به سرعت در حال تحول است.
به نوشته نشنال اینترست، در یک عملیات مخفی 18 ماهه به نام «تار عنکبوت»، سرویس امنیتی اوکراین (SBU) به صورت کنترل از راه دور از 117 پهپاد ارزان‌قیمت نوع دید اول شخص (FPV) استفاده کرد. این پهپادها بیش از 40 هواپیمای بمب‌افکن دوربرد روسیه را که نقش کلیدی در حملات به اوکراین داشتند، از کار انداختند. این عملیات نه تنها ضربه‌ای تاکتیکی بلکه ضربه‌ای روانی بود که نشان داد حتی محافظت‌شده‌ترین دارایی‌های روسیه نیز آسیب‌پذیر هستند. با دفاع هوایی محدود و تأمین کند تجهیزات از غرب، کی‌یف مستقیماً به منبع تهدید حمله کرد.
پس از این عملیات که به چند پایگاه بمب‌افکن روسیه آسیب زد، مسکو مجبور شد بمب‌افکن‌های Tu-95 و Tu-160 خود را به شرق دور، از جمله مناطق آنادیر و یلیزوو منتقل کند، که باعث شد مدت مأموریت‌های حمله موشکی رفت و برگشتی به اوکراین به نزدیک 23 ساعت افزایش یابد.
یک مقام دفاعی در یکی از کشورهای عضو ناتو در اروپا گفت حملات اوکراین باعث شده تا متحدان درباره نیاز به بازنگری در آسیب‌پذیری‌های خود به بحث بپردازند.» این حمله همچنین بحث‌هایی درباره آسیب‌پذیری بنادر آمریکا در برابر حملات مشابه از سوی کشتی‌های باری چین برانگیخت.
بسیاری از قطعات به کار رفته در پهپادهای FPV اوکراین، از جمله باتری‌ها و موتورهای الکتریکی، در چین تولید می‌شوند که نگرانی‌ها درباره وابستگی استراتژیک و احتمال خرابکاری را افزایش داده است. در حالی که پنتاگون و اعضای ناتو در حال افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های ضدپهپاد، مانند اختلال‌گرها و رهگیرها هستند، حفاظت کامل از همه اهداف بالقوه هنوز ممکن نیست. این چالشی است که خود کی‌یف نیز با آن روبه‌روست، که تلاش می‌کند از شهرهایش در برابر موج‌های پهپادهای ارزان‌قیمت روسی مشابه مدل ایرانی «شاهد» محافظت کند.
پهپادهای دریایی
نیروی دریایی کوچک سنتی اوکراین در ابتدای جنگ منحل شد، اما این کشور به سرعت یک ناوگان از پهپادهای دریایی ساخت و از آن زمان تاکنون با ایجاد نیرویی مبتنی بر فناوری، یک سوم ناوگان دریای سیاه روسیه را نابود کرده یا به آن آسیب زده است. در حالی که روسیه در ابتدا بنادر اوکراین را محاصره کرد، اکنون کشتی‌های جنگی روسی مجبورند برای فرار از حملات پهپادهای اوکراینی، در بنادر خود مخفی شوند. در ماه‌های اخیر، این پهپادهای دریایی مجهز به موشک، هلیکوپترها و جنگنده‌های روسی به ارزش ده‌ها میلیون دلار را منهدم کرده‌اند.
مثل کشتی‌های آتشین دوران قدیم که کشتی‌های چوبی پر از مواد قابل اشتعال بودند و به سمت ناوگان دشمن هدایت می‌شدند تا آشوب و آتش‌سوزی ایجاد کنند، پهپادهای دریایی اوکراین نیز با دقت مدرن، یک تاکتیک چندصدساله را احیا کرده‌اند. کشتی‌های آتشین آن زمان ناوگان‌ها را مجبور می‌کردند که لنگرگاه را ترک کنند و پراکنده شوند، و حالا کی‌یف دوباره همین کار را با ناوگان مسکو انجام داده است.
خاورمیانه از تاکتیک‌های پهپادی اوکراین درس می‌گیرد
خاورمیانه منطقه‌ای است که از قبل جنگ‌های نامتقارن در آن رواج داشته و تأثیر نوآوری‌های مخرب اوکراین در نبردها را نیز دنبال می‌کند. کی‌یف نشان داده است که رقابت برای کسب برتری فناوری در میدان نبرد، به کشورها اجازه می‌دهد جنگ‌های نامتقارن دقیق‌تر و مؤثرتری را پیش ببرند. عمر العبیدلی، پژوهشگر ارشد مرکز مرکاتوس، نوشت مقیاس نبرد پهپادی که شاهد آن هستیم باعث شده کشورهای خلیج فارس مشغول بازنگری در دکترین دفاعی خود شوند.
خاورمیانه هم‌اکنون شاهد پیامدهای این تحول تاکتیکی است. در یمن، حوثی‌ها طی کمتر از شش هفته هفت فروند پهپاد آمریکایی ریپر را ساقط کرده‌اند که خسارتی بیش از 200 میلیون دلار وارد کرده است. دولت ترامپ مجبور شد سریعاً ساختار هزینه عملیات خود را بازبینی کند و دست از ادامه آن بردارد. ژنرال ارتش برایان پی. فنتون گفت: «دشمنان ما پهپادهایی یک‌بارمصرف به قیمت 10 هزار دلار می‌فرستند و ما با موشک‌هایی 2 میلیون دلاری آن‌ها را سرنگون می‌کنیم. این منحنی هزینه-سود کاملاً معکوس است.»
حتی پیش از استفاده گسترده اوکراین از پهپادها، خاورمیانه پتانسیل مخرب سیستم‌های بدون سرنشین را تجربه کرده بود. در سال 2019، حمله بزرگی با پهپاد که از سوی حوثی‌ها انجام شد، سعودی‌ها را مجبور کرد تا نیمی از تولید نفت خود را متوقف کنند؛ این میزان تقریباً معادل 5.7 میلیون بشکه در روز و نزدیک به 5 درصد از تولید جهانی بود. پس از این حمله، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرد که نمی‌خواهد وارد جنگ شود.
در آینده، ایران به طور بلقوه می‌تواند کشتی‌هایی را در خلیج فارس مستقر کند که حامل پهپادهایی هستند که می‌توانند جریان انرژی جهانی را مختل کنند. پهپادهای دریایی می‌توانند مسیرهای آبی باریک را مین‌گذاری کنند یا به تانکرها و کشتی‌های اسکورت نظامی حمله کنند و عملاً دسترسی به خلیج فارس را مسدود نمایند. ایالات متحده به طور سنتی به ناوگان ضربتی ناوهای هواپیمابر متکی بوده است؛ اما مانور «چالش هزاره» سال 2002 نشان داد که چگونه تاکتیک‌های ازدحامی (ماننده دسته بزرگ پهپادها) می‌توانند نیروهای برتر را مغلوب کنند.
حوثی‌ها در حال اتخاذ جنگ پهپادی
حوثی‌ها که از استفاده اوکراین از پهپادهای دریایی درس گرفته‌اند، ممکن است به استفاده از پهپادهای کانتینری روی بیاورند؛ رویکردی که کی‌یف اکنون به طور منظم و با تأثیرات مخرب به کار می‌برد. حوثی‌ها همچنین می‌توانند از پهپادهای دریایی برای بستن تنگه باب‌المندب، یک گلوگاه حیاتی برای کشتیرانی جهانی، استفاده کنند. شدیدترین سناریو شامل پهپادهای کامیکازه است که به تانکرها حمله می‌کنند یا مسیر آبی باریک را مین‌گذاری می‌کنند، به گونه‌ای که شرکت‌های کشتیرانی عملیات خود را متوقف کرده و ترافیک دریایی دریای سرخ فرومی‌پاشد.
از سوی دیگر، ایران ممکن است در صورت گسترش خصومت‌ها، در مواجهه مستقیم دریایی با آمریکا به پهپادهای دریایی روی آورد و از قایق‌های مصرفی برای از کار انداختن کشتی‌های جنگی و مسدود کردن مسیرهای دریایی استفاده کند.
در ژوئیه 2024، حوثی‌ها یک پهپاد دوربرد را از یمن به پرواز درآوردند که پس از پیمودن بیش از 2300 کیلومتر در مسیری غیرمنتظره، به تل‌آویو حمله کرد. این حمله یک کشته و چندین زخمی بر جای گذاشت و ضعف‌های شبکه دفاع هوایی اسرائیل را آشکار ساخت.
حتی پیشرفته‌ترین و گران‌قیمت‌ترین سیستم‌ها نیز در مقابله با حجم و انعطاف‌پذیری تهدیدات پهپادی با مشکل مواجه خواهند شد. اوکراین نشان داده است که جنگ‌های مدرن تبدیل به یک رقابت فناورانه شده است که در آن هر طرف باید پیوسته تکامل یابد و راه‌های مقابله با تهدیدات جدید را بیابد تا برتری خود را حفظ کند. سیستمی که یک طرف دیروز خریداری کرده، ممکن است فردای همان روز در میدان نبرد بلااستفاده شود. بنابراین خرید تجهیزات باید سریع انجام شود و سیستم‌ها باید قابلیت مقیاس‌پذیری داشته باشند.
والری زالوژنی، فرمانده کل سابق ارتش اوکراین، گفته است: «بخواهید باور کنید یا نه، خواه قراردادهای خرید تانک و هلیکوپتر را برای 10 سال آینده امضا کرده‌اید یا در شرف امضا هستید، ماهیت قدرت نظامی تغییر کرده است.»
سرمایه‌گذاری خلیج فارس روی سامانه‌های دفاعی آمریکایی
در همین حال، متحدان آمریکا در خلیج فارس در حال کاهش ریسک خود هستند. پس از سفر اخیر ترامپ، عربستان سعودی توافق کرد بیش از 100 میلیارد دلار تسلیحات آمریکایی خریداری کند. قطر نیز روی سیستم‌های گران‌قیمت آمریکایی سرمایه‌گذاری می‌کند. این اقدام، هم برای خرید نفوذ و هم تضمین تأمین پایدار سامانه‌های دفاع هوایی، تصمیمی خردمندانه است. خود اوکراین نیز به شدت به سامانه‌های دفاع هوایی بیشتر برای حفاظت از خود نیاز دارد.
با این وجود، کشورهای خلیج فارس از کی‌یف الهام گرفته و به توسعه ناوگان پهپادی خود پرداخته‌اند. گرچه نباید بیش از حد روی درس‌های جنگ روسیه و اوکراین تمرکز کرد، اما بسیاری از آن‌ها مرتبط و مهم هستند، به‌ویژه اینکه جنگ پهپادی شیوه جنگیدن در قرن بیست و یکم را بازتعریف می‌کند.
با الهام از درس‌های جنگ اوکراین، بودجه دفاعی آمریکا اکنون اولویت را به سرمایه‌گذاری روی پهپادها و موشک‌ها داده است، از جمله افزایش بودجه برای پهپادهای کوچک، که پاسخی مستقیم به اثربخشی آن‌ها در میدان نبرد است. فعلا اوکراین سرعت مدرن‌سازی نظامی جهان را تعیین می‌کند.
اوکراین به خاطر نیاز و کمبودهای خود، به استفاده از پهپادها روی آورد تا کمبودهایش در توپخانه و سیستم‌های حیاتی دیگر را جبران کند. اما پهپادها به کشورهای کوچک با منابع محدود، قابلیت‌های نامتقارن بی‌سابقه‌ای داده‌اند؛ درسی که هیچ کشوری نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد.
بازار