چاپ

کرمان رصد- بهترین معماران ایرانی در هر برهه زمان از تاریخ، آثار چشمگیری از خود برجای گذاشته‌اند. سبک‌های مختلف و متفاوتی از معماری که از آتشگاه، گنبد، کاخ، دروازه‌های تاریخی، کاروانسرا، حمام و … شروع می‌شود و تا این اواخر که آثار چشم‌نوازی در سطح شهر به چشم می خورد.

معماری ایرانی با وجود تغییرات، آسیب و تهاجم‌های فرهنگی زیادی که در طول تاریخ داشته است، توانسته سبک خاص و متفاوت خود را در منطقه و نسبت به سایر کشورهای مسلمان برجای بگذارد؛ که استان کرمان نیز از این مسئله مستثنی نبوده و در طول سالیان متمادی معمارانی را به خود دیده است که اثر انگشتانشان بر وجود تک‌تک بناهای تاریخی این استان مشاهده می شود.

«محمد شاهمرادی» از جمله این معماران است که سوم بهمن‌ماه 1330 دیده به جهان گشود و کار حرفه‌ای خود را از سال 1346 در سازمان فرهنگ و هنر استان کرمان آغاز کرد، مرمت کاروانسرای گنجعلیخان اولین کار و تعمیرات مسجد جامع نیز از کارهای بعدی او به شمار می رود. در سال 1360 گنبد شاه نعمت‌الله ولی را که به دلیل زلزله تخریب شده بود را بازسازی و سردر آب انبار، ضرابخانه و کاروانسرا گنجعلیخان را نیز مرمت و در کارنامه عملی خود ثبت کرد.

محمد شاهمرادی استادکار پیشکسوت معماری کرمان در گفت و گو با ایسنا گفت: «کار را با بنایی و با شاگردی نزد معمار ارزشمند کرمانی، جواد فخری‌زاده آغاز کردم و سپس به دلیل علاقه‌ای که به مرمت آثار تاریخی داشتم وارد سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شدم.»

او مرمت مقبره پیرجارسوز در بردسیر را یکی دیگر از کارهای مرمتی خود برشمرد و در ادامه به مشکلاتی که در طول فعالیت حرفه‌ای خود داشته است اشاره و اظهار کرد: «متاسفانه امروزه ارزش افراد با تجربیات آنها سنجیده نمی‌شود در حالیکه اگر تجربیات معماران قدیمی با معماران عصر جدید پیوند بخورد بدون شک حرف زیادی برای گفتن در زمینه مرمت و بازسازی بناهای تاریخی استان کرمان خواهیم داشت.»

این استادکار پیشکسوت با اشاره به اینکه برخی از مرمت‌کاران و هنرمندان حرفه‌ای یا فوت کرده‌اند یا به دلیل مریضی خانه‌نشین شده‌اند افزود: «جوانان فعال این عرصه با معماران پیشکسوت آشنایی زیادی ندارند و متاسفانه برای مرمت آثار تاریخی و آموزش جوانان علاقمند از تجربیات این عزیزان استفاده نمی‌شود.»

او به یکی از خاطرات گذشته‌اش اشاره و تصریح کرد: «در زمان مرمت ایوان بزرگ مسجد جامع؛ استادکار اصلی بازنشسته شده بود و سازمان میراث‌فرهنگی استان، قصد آوردن استادی از مشهد داشت، بنده نزد آقای نظریان رییس وقت این سازمان رفتم و گفتم ما این کار را انجام می‌دهیم که ایشان گفتند، شما از عهده این کار برنمی‌آیید؛ گفتم سند خانه شخصی خودم را گرو می‌گذارم تا اگر خراب شد شما خانه‌ام را بفروشید. با همکارانم آقایان تقی غفاری، قجری، امیرماهانی و چندتن دیگر از آنها کار را آغاز کردیم و وقتی کار تمام شد؛ آقای نظریان، به عنوان قدردانی گفتند، 15 روز مرخصی تشویقی به شما می‌دهم. نیت اصلی ما در انجام این کار این بود که ما کرمانی‌ها هم می‌توانیم این کارهای مرمتی را انجام دهیم.»

این استادکار پیشکسوت گفت: «با اعتقاد به خدا کارهایم را انجام داده‌ام و پیش خدا و وجدانم شرمنده نیستم، زیرا در حد توانم از آثار تاریخی استان کرمان حفاظت کرده‌ام و در کارهای مرمتی اصالت بنا را از بین نبرده‌ام.»

شاهمرادی با انتقاد از نحوه مرمت بناهای تاریخی که امروزه انجام می‌شود ادامه داد: «به عنوان مثال مرمت‌ خانه حاج‌آقا علی در رفسنجان که دارای قدمتی بیش از 200 سال است، به بدترین شکل ممکن انجام شده بطوریکه نه اصالت بنا حفظ شده و نه اصول مرمتی در آن اجرا شده است. ساخت پاساژ در کنار این مجموعه تاریخی از اتفاقات ناخوشایندی است که در سال‌های گذشته رخ داده است. حال اینکه اگر این بنای تاریخی در استان‌های همسایه بود به بهترین شکل از آن حفاظت و با تغییر کاربری‌های مناسب از آن استفاده می‌شد. ساخت ساختمان‌های غول‌آسا در کنار میدان ارگ و بازار تاریخی کرمان نیز از این دست اتفاقاتی است که در سال‌های اخیر بر سر بناهای تاریخی این شهر آمده است. »

او افزود: «در حال حاضر کارهای مرمتی را به پیمانکاران واگذار می‌کنند و آنها هم فقط ظاهر را اصلاح می‌کنند. متاسفانه اقدامات مقاوم‌سازی را انجام نمی‌دهند اما من در زمانی که فعالیت مرمتی انجام می‌دادم به این شکل عمل نمی‌کردم به طور مثال، پی‌های ایجاد شده در حمام گنجعلیخان از دو طرف کشیده و به هم وصل شده‌اند که امیدوارم تا 100 سال آینده این بنا سالم بماند.»

این استادکار پیشکسوت طرح های کاشی‌های سنتی کرمان از حرفه‌ای بودن استادکاران قدیمی و انجام کارهای مرمتی بدون داشتن ابزارهای مهندسی سخن گفت و بیان کرد: «حاج محمدعلی یاوری که یکی از معماران قدیمی کرمان است، با سر گیوه خود، خطوط دقیقی را ترسیم می‌کرد در حالیکه ما باید با خط‌کش و وسایل اندازه‌گیری این کار را انجام می‌دهیم. مرقد این استاد بزرگ و شهیر در مقبره مشتاقیه کرمان قرار دارد که خدا او را بیامرزد.»

به گفته شاهمرادی معماران گذشته به همه ابعاد بناهای تاریخی توجه داشتند به طور مثال مسجد جامع کرمان که دارای قدمتی حدود 700 ساله است را به گونه‌ای طراحی کرده‌اند که در برابر زلزله بسیار مقاوم است.

او ادامه داد: «تحصیل کرده‌های این حوزه ما را بی سواد فرض می‌کنند اما نمی‌دانند در همه ادوار تجربه و فعالیت مداوم در یک کار مهم‌تر از تحصیل بدون تجربه است. »

این استادکار پیشکسوت دست بر روی قلبش گذاشت و گفت: «این قلب من پر است از بی مهری‌ها است.»

شاهمرادی گفت: «من نزد استادی که اهل اصفهان بود نیز آموزش دیده‌ام. او طرح‌ها را با دست از مقیاس یک متری به مقیاس مثلا پنج متری و برعکس تبدیل می‌کرد اما به ما آموزش نداد که چگونه این کار را انجام می‌دهد اما تا حدودی با نگاه کردن این کار را یاد گرفتم.»

این استادکار پیشکسوت طرح های کاشی‌های سنتی کرمان با تاکید بر اینکه برای انجام کارها باید از ظرفیت نیروهای کرمانی استفاده کنند و این ظلم بزرگی است که نیروی کار را از استان‌های دیگر بیاورند و در ادامه خطاب به همه استادکاران توصیه کرد: «حرفه خود را به جوانان آموزش دهید و دانشتان را با خود دفن نکنید.»

او در خصوص آموزش‌هایی که به دانشجویان داده بود گفت: «برخی از دانشجویان روز آخر کارآموزیشان گریه می ‌کردند و می‌گفتند باور نمی‌کردیم فردی اینقدر دقیق به ما آموزش دهد و دانش خود را در اختیار ما قرار دهد.»
شاهمرادی در پایان خاطرنشان کرد: «علاقه زیادی به آموزش کارم به جوانان دارم که برای این کار باید بستر مناسب ایجاد شود. از مسئولان درخواست دارم این بستر را فراهم کنند تا من هم بتوانم تا وقتی که زنده‌ام تجربیاتم را در اختیار همگان قرار دهم.»