کرمان رصد-- در تمامی این سال‌ها مسئله تقسیم استان کرمان مطرح بوده است؛ گاهی خبر
تقسیم استان و تشکیل استان جدید کرمان جنوبی مطرح می‌شد، گاهی تقسیم استان
به شرقی و غربی، گاهی مستقل شدن بم یا سیرجان بر سر زبان‌ها می‌افتاد و
گاهی تقسیم استان کرمان به سه استان سبزواران، سمنگان و کرمان اما واقعا
جای سوال اساسی این است که راه برون‌رفت از مشکلات و محرومیت‌ها چیست؟
اولین قانون تقسیمات کشوری در سال 1286 پس از نهضت مشروطه تحت عنوان
قانون «تشکیلات ایـالات و ولایات» به تصویب رسید و در آن زمان کشور به 4
ایالت و 12 ولایت تقسیم شد.
30 سال بعد یعنی در آبان ماه 1316 که با دوران سلطنت رضا شاه پهلوی
همزمان بود، مجلس قانون جدید تقسیمات کشوری را تصویب کرد و اختیار تغییر در
آن را به هیات وزیران سپرد که بر اساس آن مصوبه، ایران به شش استان تقسیم
شد.
با این حال عمر این تقسیم‌بندی شش‌گانه نیز بیش از دو ماه نبود و در
روز دهم دی‌ماه همان سال تقسیمات کشور به 10 استان، 49 شهرستان و 290 بخش
تغییر یافت که در این تقسیمات کرمان به عنوان استان هشتم کشور تعیین شد.
در گذر 86 سال، ایران به 31 استان تبدیل شد و با وجود بررسی تجربیات
سایر کشورها در زمینه تغییر و اصلاح تقسیمات کشوری، روند جهانی غالب
گرایش‌ها به سمت «وسیعتر کردن و تجمیع استان‌ها و کاهش سطوح و واحدهای
تقسیمات کشوری» است.
در روز سه‌شنبه 18 آذر سال 92 عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور دولت
یازدهم جمهوری اسلامی ایران درباره تقسیمات جدید کشوری گفته بود: «طرح
منطقه‌ای کردن استان‌های کشور و تقسیمات جدید کشوری از سوی وزارت کشور در
دست بررسی و مطالعه است.»
او می افزاید: «اجرای این طرح نیازمند اصلاح قانون است و مسیر طولانی
خواهد داشت، اما وزارت کشور به شکل قراردادی برای هر چهار یا پنج استان
کشور به صورت یک منطقه برنامه‌ریزی کرده‌است.»
استان‌های ایران در سال 1393 در طبقه‌بندی جدید توسط وزارت کشور جمهوری
اسلامی ایران در قالب پنج منطقه بر حسب عوامل همجواری، محل جغرافیایی و
اشتراکات قرار گرفتند. یکی از اهداف اصلی این تقسیم‌بندی، این بود که دولت
به جای توسعه استان‌ها، منطقه‌ها را توسعه دهد.
اما این روزها دوباره صحبت های از تقسیم کردن استان کرمان شنیده می شود.
حسن پور: در هیات دولت مصوب شده که جیرفت استان شود
شهباز حسن پور نماینده مردم سیرجان و بردسیر در مجلس شورای اسلامی در
روز بهره‌برداری رسمی از 3 خط کارخانه کنسانتره شرکت سنگ آهن گهرزمین با
حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت بیرق جدایی طلبی را برافراشت و گفت: «با توجه
به زیرساخت ها و همکاری و مشارکت مردم شهرستان سیرجان این منطقه باید
تبدیل به استان شود نه جای دیگر؛ اما در هیات دولت مصوب شده که جیرفت استان
شود در حالی که این منطقه باید 30 سال پیش استان می شد. ما مخالف استان
شدن جیرفت نیستیم اما توجیه خود را برای عدم استانی شدن سیرجان بیان کنید
هرچند طرفدار کرمان بزرگ هستیم.»
درحالی حسن پور این خبر را اعلام می کند که مرکز پژوهش های مجلس در مهر
1400 با استان کرمان جنوبی به دلایل قانونی مخالف بوده و از دیدگاه
کارشناسی این اقدام را قابل توجیه ندانسته و تصویب کلیات طرح را توصیه
نکرده است.
از طرف دیگر در سفر استاندار کرمان به شرق استان کرمان نیز نماینده مردم
بم، ریگان، نرماشیر و فهرج در خانه ملت نیز درخواست اداره کل شدن، دستگاه
های اجرایی شرق استان را کرد و در همان روز در جمع خبرنگاران در واکنش به
سخنان حسن پور می گوید: «نماینده یکی از شهرستان های استان به شوخی یا جدی
در خصوص استان شدن یکی از شهرستان، مطالبی رو مطرح کردند. باید ظرفیت‌ها و
نگرانی‌های مردم شرق استان هم دیده شود و به آنها توجه کنند. اگر توجه
نکنند این موضوع اتفاق نخواهد افتاد یا اگر قرار باشد اتفاق رخ دهد برایشان
بسیار سخت و دشوار خواهد بود.»
همچنین نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در خانه ملت نیز در این باره گفته
بود: «استان شدن جنوب هنوز راه درازی دارد و بایستی در ادامه مصوبه مجلس
هم گرفته شود و امیدوارم نمایندگان محترم در حوزه‌های انتخابیه مختلف استان
با تمرکز بر روی مزیت‌های حوزه انتخابیه خود از ایجاد تنش در استان
جلوگیری کنند.»
نمی دانم بم نیز در سر سودای استان شدن را می پروراند یا خیر. با این اوصاف از استان هشت دیگر چیزی باقی نخواهد ماند.
دلایل و انگیزه‌ها برای استان شدن از دیدگاه دانشیار دانشگاه
به گفته حسین غضنفرپور عضو هیات علمی جغرافیای دانشگاه شهید باهنر کرمان
تقسیمات کشوری در ایران از یک صد سال اخیر همواره از کل به جزء بوده است.
غضنفرپور می گوید: در چهل یا پنجاه سال اخیر منابع مالی به
استان داده شده و استان های کوچک منابع مالی بیشتری دریافت کرده اند و این
یک ایراد اساسی در بودجه ریزی و تامین منابع مالی استان ها هست که باید
تجدید نظر شود و اگر بازنگری شود، متقاضیان تقسیمات کشوری کمتر خواهد بود.
به اعتقاد این دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمان، بودجه باید بر اساس
جمعیت، وسعت، پتانسیل ها و ظرفیت های هر منطقه اختصاص داده شود، اما اکنون
اعتبارات ملی براساس لابی گری و رایزنی استانداران و نمایندگان مجلس شورای
اسلامی به استان ها داده می شود به طور مثال به یک استان کوچک که لابی
بیشتری دارد، منابع مالی بیشتری به آن تزریق می شود و برعکس به استانی که
جمعیت بالا و منابع اقتصادی و تولیدات کمتری دارد، منابع مالی کمتری تعلق
می گیرد که باعث ایجاد فقر و محرومیت در آن مناطق می شود.
او می افزاید: تجربه بعد از انقلاب نشان داده که وضعیت و شرایط اقتصادی
استانی که تقسیم شده ارتقا یافته است لذا این انگیزه تشکیل استان های
کوچکتر در بین مدیران و مسئولان قوت پیدا کرده است.
تقسیم شدن کرمان خوب یا بد؟
غضنفرپور بزرگ بودن استان کرمان را یک نقص دانست و در ادامه مطرح کرد:
تقسیم شدن یا نشدن دیار کریمان را نمی توان خوب یا بد تفسیر کرد و گاهی
اوقات تقسیم شدن خوب است زیرا یک منطقه را از محرومیت بیرون می آورد و از
ظرفیت های آن منطقه بهتر می توان استفاده کرد.
در حال حاضر کرمان پهناورترین استان کرمان است و باتوجه به ظرفیت ها و
پتانسیل های آن و با توجه به تجربیاتمان از تقسیم شدن استان ها، شاید تقسیم
شدن کرمان نیز بد نباشد اما ملاحظات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و
امنیتی باید در نظر گرفته شود این بخش دیگری از سخنان این دانشیار دانشگاه
شهید باهنر کرمان بود.
به اعتقاد این عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر، کرمان به لحاظ
جغرافیایی و مکانی ظرفیت تبدیل شدن به سه استان شمالی، جنوبی و غربی را
دارد.
او اظهار کرد: جنوب کرمان مسایل امنیتی دارد و شاید دولت به همین دلیل
ملاحظاتی انجام داده ولی ظرفیت های اقتصادی خوبی دارد اما شرق استان مناطق
محروم زیادی دارد و ظرفیت های اقتصادی آن محدود هستند بنابراین به نظرم اگر
بم استان شود، با چالش گسترده و زیادی مواجه می شود و استان شدن بم به
مراتب بیشتر به ضرر آنها خواهد بود تا به نفع شان.
به اعتقاد غضنفرآبادی تقسیم کرمان به دواستان شمالی و جنوبی مشکل استان
را حل نمی کند زیرا در آن صورت بخش کوچکی از استان جدا شده و عدم تعادل بین
دو استان همچنان باقی خواهد بود کما اینکه مشکل امنیتی جنوب استان باقی
خواهد بود، اما تقسیم استان کرمان به سه استان شمالی به مرکزیت کرمان،
جنوبی به مرکزیت جیرفت و غربی به مرکزیت سیرجان، تعادل بهتری از نظر جمعیت،
وسعت، منابع اقتصادی ایجاد خواهد کرد و به نفع هر سه استان تقسیم شده
خواهد بود.
او می افزاید: جنوب استان ظرفیت کشاورزی، شمال استان ظرفیت صنعتی و
معدنی وغرب استان ظرفیت معدنی، صنعتی و ترانزیتی خواهد داشت. هفت شهرستان
در جنوب، شش شهرستان در غرب استان و مابقی در شمال استان خواهند بود و
توزیع شهرستان ها نیز منطقی تر خواهد شد.
مرکز پژوهش‌های مجلس: تصویب طرح استان کرمان جنوبی پیامدهای منفی برای دولت دربردارد
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس در مهرماه سال 1400 در
خصوص استان جنوبی کرمان آمده است: «هفت شهرستان جنوبی از حداقل شرایط
قانونی (یک میلیون نفر جمعیت برای هر استان) برخوردار نیست. تصویب طرح حاضر
پیامدهای منفی برای دولت دربردارد.»
در ادامه این گزارش گفته شده است که ایجاد استان جدید به معنای بار مالی
فزاینده بر دوش دولت است که به ویژه در شرایط کنونی اقتصادی کشور که دولت
با تهدیدهای ناشی از مسائلی همچون تحریم ها، کاهش ارزش پول ملی، تورم،
پیامدهای اقتصادی بحران کووید 19 و ... مواجه است، به لحاظ کارشناسی قابل
توجیه نیست.
شایان ذکر است که طبق برآوردهای سازمان اداری و استخدامی کشور و نیز
برآورد سازمان برنامه و بودجه، با توجه به هزینه های فعلی مربوط به
پرداختهای پرسنلی و بدون لحاظ کردن نهادهای نظامی، انتظامی، اطلاعاتی و
دادگستری های استانی و نیز بدون در نظر گرفتن بودجه مورد نیاز برای ایجاد
یا تکمیل مستحدثات و تجهیزات اداری و ... ، بار مالی برای پرداخت هزینه
های پرسنلی ناشی از اضافه شدن یک استان جدید، حدود 810 میلیارد تومان و
بیشتر برای «یک سال» خواهد بود.