چاپ

کرمان رصد - زومیت / پژوهشگران با بررسی داده‌های ژنتیکی یک میلیون نفر، متوجه شدند که یک ژن مرتبط با قد که در هر دو جنس مشترک است، در مردان تقویت‌شده و فعال‌تر عمل می‌‌کند.
اختلاف قد در میان دو جنس درمیان اغلب گونه‌ها مشاهده می‌شود. هرچند این تفاوت، قانون ژنتیکی قطعی نیست و در برخی از گونه‌های جانوری، ماده‌ها از نرها بزرگ‌تر هستند. بااین‌حال، در انسان مردان به‌طور میانگین حدود 13 سانتی‌متر بلندتر از زنان هستند. اما چرا؟ تحقیقی جدید شامل داده‌های ژنتیکی از یک میلیون نفر، توانسته بخشی از پاسخ این معما را ارائه دهد.
ژنی به نام SHOX روی جفت کروموزوم 23 وجود دارد که از مدت‌ها پیش ارتباط آن با قد مشخص شده است. این ژن هم روی کروموزوم X (زنان دو نسخه از آن دارند) و هم روی کروموزوم Y (مردان یک نسخه X و یک Y دارند) وجود دارد.
بازار
داشتن یک کروموزوم Y اضافی باعث افزایش قد بیشتر می‌شود
پژوهشگران گمان کردند که شاید ژن SHOX بتواند اختلاف قد میان زنان و مردان را توضیح دهد. اما مشکلی در این فرضیه وجود داشت؛ از آنجا که SHOX هم روی کروموزوم X و هم روی Y حضور دارد، برای تأثیر متفاوت بر قد مردان و زنان، باید عملکردش در هر یک از این دو کروموزوم متفاوت باشد.
آیا واقعاً تفاوت عملکردی در ژن SHOX برای مردان و زنان وجود دارد؟ مححقان برای بررسی این فرضیه، این پرسش را مطرح کردند که آیا داشتن یک کروموزوم Y اضافی در مقایسه با داشتن یک کروموزوم X اضافی تأثیر بیشتری بر افزایش قد دارد؟
در برخی شرایط نادر، افرادی با یک کروموزوم X یا Y اضافی یا با کمبود یکی از این کروموزوم‌ها متولد می‌شوند. برای یافتن افرادی با این وضعیت‌ها، پژوهشگران داده‌های سه بیوبانک (مخزن‌های اطلاعات ژنتیکی و پزشکی ناشناس) را بررسی کردند؛ یکی از بریتانیا و دو مورد دیگر از ایالات متحده.
به‌گزارش نیویورک‌تایمز، محققان با در اختیار داشتن اطلاعات نزدیک به یک میلیون نفر در سه بیوبانک، توانستند 1٬225 نفر را شناسایی کنند که دارای کروموزوم X یا Y اضافی یا کم‌تر بودند. برخی از این شرایط، مانند افرادی که فقط یک کروموزوم X و هیچ کروموزوم Y ندارند، پیش‌تر با انواعی از مشکلات سلامتی ارتباط داده‌شده‌اند و در این مورد، با قد کوتاه نیز مرتبط بودند.
محققان دریافتند که داشتن یک کروموزوم Y اضافی باعث افزایش قد بیشتری نسبت به داشتن یک کروموزوم X اضافی می‌شود. درنتیجه فرضیه‌ی آن‌ها تأیید شد. دلیل این موضوع می‌تواند به بیوشیمیِ ژن SHOX مربوط باشد.
متیو اوتینز، پژوهشگر ژنتیک در کالج علوم سلامت گایزینگر در پنسیلوانیا و نویسنده‌ی ارشد مطالعه، توضیح می‌دهد که جایگاه ژن SHOX نزدیک به انتهای کروموزوم‌های جنسی قرار دارد. در زنان، بیشتر ژن‌های یکی از دو کروموزوم X غیرفعال می‌شوند. اما ناحیه‌ای در نوک کروموزوم X وجود دارد که ژن‌ها در آن فعال باقی می‌مانند. ژن SHOX آن‌قدر به این ناحیه نزدیک است که به‌طور کامل خاموش نمی‌شود.
در مردان، کروموزوم X که حاوی SHOX است، کاملاً فعال است و در کروموزوم Y نیز همین‌طور. به عبارت دیگر، یک زن با داشتن دو کروموزوم X نسبت به یک مرد با کروموزوم X و Y، دوز کمی پایین‌تر از ژن SHOX را دریافت می‌کند که همین امر می‌تواند یکی از دلایل تفاوت قد میان زنان و مردان باشد.
زنان درمقایسه با مردان دوز کمی پایین‌تر از ژن SHOX را دریافت می‌کنند
در نتیجه، مردان اثر کمی بیشتری از ژن SHOX دریافت می‌کنند. به گفته‌ی محققان، این امر تقریباً یک‌چهارم از تفاوت میانگین قد بین مردان و زنان را توضیح می‌دهد. دکتر اوتینز توضیح می‌دهد که سایر عوامل مانند هورمون‌های جنسی مردانه مسئول بخش بزرگی از باقی این اختلاف هستند و عوامل ژنتیکی دیگر نیز احتمالاً در اختلاف قد نقش دارند.
اریک شاد، استاد دپارتمان ژنتیک و علوم ژنومی در مدرسه‌ی پزشکی مانت ساینای نیویورک، درباره‌ی یافته‌های جدید گفت: «این تحقیق واقعاً جالب است. مطالعه‌ی جدید، استفاده‌ی عالی از بیوبانک‌ها برای کشف چیزی را نشان می‌دهد که هنوز هم تا حدی مرموز باقی مانده است. با اینکه این اثر نسبتاً جزئی به‌نظر می‌رسد، حدود 20 درصد از اختلاف قد را توضیح می‌دهد.»
نتایج تحقیق در نشریه‌ی مقالات آکادمی ملی علوم ایالات متحده آمریکا منتشر شده است.