چاپ

کرمان رصد - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
وقتی ترامپ در کاخ سلطنتی عربستان با رهبر جدید سوریه دست داد و قول داد که تحریم‌ها علیه این کشور را لغو کند، این نشانه‌ای آشکار از چگونگی به حاشیه راندن اسرائیل با دیپلماسی رئیس‌جمهور در خاورمیانه بود. «مایکل دی. شی‌یر» در گزارش دیروز یکشنبه در نیویورک تایمز نوشت، ترامپ در مورد رئیس‌جمهور جدید سوریه «احمد الشرع» که زمانی با القاعده ارتباط داشت و تحت پیگرد آمریکا بود، گفت: «مرد سرسختی است و گذشته بسیار قوی‌ای دارد.» ترامپ گفت که تحریم‌هایی را که بسیاری از آنها علیه دولت قبلی سوریه اعمال شده بود، پایان می‌دهد «تا به آنها فرصتی برای عظمت بدهد».
با این کار، ترامپ عملا نظرات بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل را که الشرع را «جهادی» می‌نامد، نادیده گرفت. ارتش اسرائیل از دسامبر، زمانی که شورشیان به رهبری الشرع، توانستند بشار اسد را از قدرت برکنار کنند، صدها بار سوریه را بمباران کرده است. در دهه‌های اخیر، در دوران ریاست‌جمهوری بسیاری از روسای جمهور هر دو حزب آمریکا، اسرائیل جایگاه ویژه‌ای در مرکز سیاست خارجی آمریکا در منطقه داشت. نتانیاهو که بخش عمده‌ای از دو دهه گذشته را در قدرت بوده، همیشه یک بازیگر اساسی در بحث‌های مربوط به خاورمیانه بود، حتی با اینکه گاهی اوقات همتایان آمریکایی خود را خشمگین کرده است.
البته نشانه‌ای وجود ندارد که بگوید ایالات متحده روابط تاریخی خود با اسرائیل را رها می‌کند یا حمایت نظامی و اقتصادی خود را از این رژیم متوقف می‌کند. ترامپ در پرواز خود با «ایر فورس وان» از ریاض به دوحه، نگرانی‌ها در مورد کنار گذاشتن اسرائیل را رد کرد. او به خبرنگاران گفت: «نه، به هیچ‌وجه. این برای اسرائیل خوب است، داشتن رابطه‌ای مانند رابطه‌ای که من با این کشورها، کشورهای خاورمیانه، اساسا با همه آنها دارم.» به نوشته گزارشگر نیویورک‌تایمز، سفر اخیر ترامپ به خاورمیانه، پویایی جدیدی را برجسته کرد، پویایی‌ای که در آن اسرائیل - و به‌ویژه نتانیاهو - در اولویت بعدی قرار دارند. ترامپ در عربستان، قطر و امارات به دنبال مذاکره برای توافقات صلح در ایران و یمن و بستن قراردادهای تجاری تریلیون دلاری با کشورهای ثروتمند خلیج فارس بود. او در اسرائیل توقفی نداشت.
«ایتمار رابینوویچ»، سفیر سابق اسرائیل در ایالات متحده گفت: «مفهوم کلی این است که توجه و درک منافع، عمدتا به کشورهای خلیج فارس، جایی که پول وجود دارد، تغییر یافته است.» رابینوویچ گفت که به نظر می‌رسد ترامپ به‌دلیل «این حس که هیچ فایده‌ای ندارد، علاقه زیادی به همکاری با نتانیاهو برای حل جنگ غزه از دست داده است. نتانیاهو موضع خود را دارد و از آن دست نمی‌کشد. حماس از موضع خود دست نمی‌کشد. به نظر می‌رسد که این یک بن‌بست ناامیدکننده است.»«عمر دوستری»، سخنگوی نتانیاهو، هرگونه شکاف جدی در روابط بین دو طرف را رد کرد و به دو سفر نتانیاهو به کاخ سفید در چند ماه گذشته و اظهارنظر اخیر ترامپ مبنی بر اینکه «ما در هر مساله‌ای در یک طرف هستیم» اشاره کرد.
اما تغییر در سرنوشت دیپلماتیک در چند هفته گذشته قابل چشم‌پوشی نبوده است؛ زیرا ترامپ بدون دخالت نتانیاهو، در مورد مسائلی یکی پس از دیگری اقدام کرده است. در اوایل این ماه، ترامپ با اعلام ناگهانی آتش‌بس با شبه‌نظامیان حوثی در یمن، بسیاری را در اسرائیل غافلگیر کرد، آن هم در حالی که این گروه همچنان به شلیک موشک به اسرائیل ادامه می‌داد. هنگامی که اسرائیل نتوانست یک موشک را رهگیری کند، این موشک به فرودگاه بن گوریون در تل‌آویو برخورد و پروازها را مختل کرد. چند روز بعد، دولت ترامپ بدون دخالت اسرائیل، آزادی «ادان الکساندر»، آخرین گروگان زنده آمریکایی در غزه را تضمین کرد (گویا در مذاکراتی مستقیم با حماس بدون اسرائیل) .«ناداو اشتراوکلر»، مشاور سابق نتانیاهو گفت که نخست‌وزیر هنوز با رئیس‌جمهور رابطه دارد، اما این رابطه با رابطه‌ای که با روسای جمهور قبلی آمریکا داشته، متفاوت است. او گفت: «با حضور بایدن، نتانیاهو می‌تواند تصمیم‌گیری‌ها را به تعویق بیندازد. در مورد ترامپ، مساله فرق دارد، تصمیمات بالای سر نتانیاهو گرفته می‌شود. این تغییری است که بسیاری از مردم اسرائیل را نگران می‌کند.»
ترامپ در طول سفر خود به خاورمیانه، تمایل خود را برای توافقی با ایران تکرار کرد. او روز پنج‌شنبه در قطر گفت که ایالات متحده در حال «مذاکرات بسیار جدی با ایران برای صلح بلندمدت» است و افزود که اگر به توافقی برسند «فوق‌العاده» خواهد بود. این مساله نیز برخلاف چیزی است که نتانیاهو می‌خواهد. نخست وزیر اسرائیل از دولت ترامپ خواسته است که از حملات نظامی علیه ایران حمایت کند یا حتی در آن شرکت کند. اما ترامپ تاکنون، راه دیگری رفته است، اگرچه بارها احتمال حمله نظامی را در صورت شکست مذاکرات مطرح کرده است. اشتراوکلر گفت: «بیش از هر چیز دیگری، قلب داستان ایران است. میراث نتانیاهو در خطر است.»
به نوشته گزارشگر نیویورک‌تایمز، در اسرائیل سوءظن عمیقی وجود دارد که دولت جدید الشرع به یک نیروی ضد اسرائیلی و افراطی دیگر تبدیل خواهد شد. مقامات اسرائیلی می‌گویند این حملات برای نابودی سلاح‌های رژیم بشار اسد و محدود کردن حضور آن در نزدیکی مرز شمالی اسرائیل است. در مقابل، اعلامیه ترامپ در مورد لغو تحریم‌های سوریه، تایید وعده‌های الشرع برای متفاوت بودن است و یک راه نجات اقتصادی به‌شدت مورد نیاز را برای او فراهم می‌کند.
روی هم رفته، اقدامات ترامپ، حتی نسبت به دور اولش یک چرخش خیره‌کننده است. یکی از نخستین اقدامات رسمی ترامپ در سفر دور اولش به اسرائیل اعلام این خبر بود که ایالات متحده سفارت خود را از تل‌آویو به اورشلیم منتقل خواهد کرد؛ نمایشی نمادین از همبستگی با نتانیاهو. این تغییرات اخیر تکان سختی به اسرائیلی‌ها وارد کرده است.
گزارش‌های روزنامه‌های اسرائیلی و تیترهای بین‌المللی، فریادهای خشم را به گوش می‌رسانند: «اسرائیل که ترامپ او را نادیده گرفته بود، نگران اما ساکت»؛ «بی‌اعتنایی‌های ترامپ: افول قدرت جهانی نتانیاهو چه معنایی برای سرنوشت او در داخل کشور دارد»؛ «کاخ سفید از خستگی نتانیاهو خبر می‌دهد»؛ «سفر ترامپ به خاورمیانه، نتانیاهو را دوباره به حاشیه فرستاد».
در حال حاضر، بعید به نظر می‌رسد ترامپ مسیر خود را تغییر دهد، با اینکه دستیارانش اصرار دارند که رابطه‌اش با نتانیاهو همچنان قوی است. رئیس‌جمهور دیگر با اسرائیل مانند یک «نیروی ضروری در خاورمیانه» رفتار نمی‌کند. از نظر نظامی، ایالات متحده برای اعمال قدرت در منطقه به پایگاه‌های وسیعی در عربستان و قطر، از جمله پایگاه هوایی العدید در حومه دوحه، متکی است. ترامپ به دنبال تعمیق روابط با ترکیه، عضو ناتو، بوده که به‌شدت از جنگ اسرائیل در غزه انتقاد کرده و کار به توهین‌های شخصی بین نتانیاهو و اردوغان کشید. از نظر اقتصادی، ترامپ کشورهای خلیج فارس را مکان‌های قابل اعتماد - و به‌طور قابل اعتمادی ثروتمند - برای تجارت می‌داند. او می‌خواهد عربستان به توافق ابراهیم (توافق عادی‌سازی با اسرائیل) بپیوندد؛ اما به نظر می‌رسد که تشخیص داده که این اتفاق تا زمانی که جنگ غزه هنوز ادامه دارد، رخ نخواهد داد. در عوض، او بر معاملات تجاری با ولیعهد تمرکز کرده است.
ترامپ سه‌شنبه گذشته در سخنرانی خود در ریاض، «آینده روشن خاورمیانه» را نوید داد و رهبران «یک منطقه مدرن و در حال ظهور» را ستود. او گفت: «نسل جدیدی از رهبران در حال گذر از درگیری‌های باستانی و اختلافات خسته‌کننده گذشته و ساختن آینده‌ای هستند که در آن مردم از ملت‌ها، مذاهب و عقاید مختلف در حال ساختن شهرها با هم هستند، نه اینکه یکدیگر را بمباران و از هستی ساقط کنند.»
او فقط به‌طور گذرا از اسرائیل نام برد. در عوض، او بر رهبران خلیج‌فارس و آنچه او «شگفتی‌های درخشان ریاض و ابوظبی» نامید، تمرکز کرد. تمرکز سخنرانی و لحن آن، تغییر چشمگیری نسبت به سخنرانی‌های پیشینیان او بود.
برای اسرائیل و برای نتانیاهو، این تغییر پیامدهای بلندمدتی دارد. اما تاکنون، نخست وزیر علاقه کمی به تغییر رویکرد خود در حکمرانی یا نحوه برخورد با حماس، سوریه یا یمن نشان داده است. درحالی‌که ترامپ با وعده آینده‌ای جدید در منطقه از خلیج فارس عبور می‌کرد، نیروهای اسرائیلی حملات خود را در غزه با حمله‌ای شدید به یک رهبر ارشد حماس تشدید کردند. ترامپ در اظهارات خود در طول سفر، تهدید گرسنگی در غزه را تصدیق کرد، اما در بیشتر موارد، تمرکز اصلی رئیس‌جمهور در طول سفر جای دیگری بود.
بازار