محیط مثبت یادگیری ساختنی است، نه یافتنی

کرمان رصد - رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، در وبینار «یک نیمه طلایی» تأکید کرد که محیط مثبت یادگیری نقشی کلیدی در تحول آموزشی و تربیتی ایفا می‌کند و این محیط باید به‌طور فعال ساخته شود، نه اینکه منتظر یافتن آن باشیم. وی همچنین به اهمیت بازخوردهای مثبت معلمان و تأثیر آنها در شکل‌گیری خودپنداره‌ی مثبت دانش‌آموزان پرداخت.

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، در ارتباط زنده‌ی «یک نیمه طلایی» از سلسله وبینارهای تواناشو، که به ابتکار معاونت آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران برگزار شد، رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، بر اهمیت «محیط مثبت یادگیری» در تحول آموزشی و تربیتی تأکید کرد و گفت: محیط مثبت یادگیری ساختنی است، نه یافتنی .
وی در این وبینار که به بررسی سه محور اصلی برنامه «توانا» شامل روش‌های تدریس فعال و کارگروهی، محیط مثبت یادگیری و کاربرد فناوری و هوش مصنوعی در فرآیند یاددهی-یادگیری اختصاص داشت، افزود: بیشترین ظرفیت برای ایجاد تحول هم‌زمان آموزشی و تربیتی در ایجاد محیط مثبت یادگیری نهفته است .
حکیم‌زاده محیط مثبت یادگیری را فضایی امن، آرام و محترمانه برای رشد دانش‌آموزان و معلمان دانست؛ جایی که دانش‌آموز احساس ارزشمندی و تعلق کند و فرصت مشارکت، کنجکاوی و انگیزش برای همه‌ی یادگیرندگان فراهم باشد .
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در توضیح ابعاد چهارگانه‌ی محیط مثبت یادگیری، به چهار بعد اصلی عاطفی-روانی، اجتماعی-تعاملی، فیزیکی و شناختی-آموزشی اشاره کرد و تأکید کرد: در محیط مثبت یادگیری، همه‌ی دانش‌آموزان – نه فقط برترین‌ها – احساس پذیرش، احترام و امکان رشد می‌کنند .
او همچنین با اشاره به نتایج پژوهش‌های داخلی و بین‌المللی گفت که حضور دانش‌آموزان در محیط مثبت یادگیری موجب افزایش تمرکز و انگیزه، عمیق‌تر و پایدارتر شدن یادگیری، کاهش مشکلات رفتاری، ارتقای سلامت روان و رشد خودپنداره مثبت و پیشرفت تحصیلی می‌شود .
حکیم‌زاده در ادامه به موضوع «چرخه روانی یادگیری» پرداخت و گفت: بازخوردهای معلم می‌تواند زندگی‌های یادگیری را بسازد یا تخریب کند. همه‌ی ما محصول بازخوردهایی هستیم که در طول زندگی دریافت کرده‌ایم .
او توضیح داد که بازخورد مثبت، الزاماً به معنای کارِ بی‌نقص نیست، بلکه می‌تواند ترکیبی از تقدیر، توضیح امیدبخش درباره بخش‌های درست و راهنمایی برای اصلاح نقاط نیازمند بهبود باشد. به گفته‌ی وی، زمانی که دانش‌آموز از سوی معلم خود «توانمند و قابل یادگیری» دیده شود، خودپنداره‌ی مثبت در او شکل می‌گیرد، انگیزش و مشارکتش بالا می‌رود و احتمال موفقیت تحصیلی‌اش افزایش می‌یابد .
در مقابل، بازخوردهای تحقیرآمیز و منفی می‌تواند به خودپنداره‌ی منفی، کاهش انگیزه، کناره‌گیری از فعالیت‌های درسی و تجربه‌ی شکست‌های پی‌درپی منجر شود .
معاون وزیر در ادامه به مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها برای معلمان اشاره کرد. از جمله‌ی بایدها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ارائه‌ی بازخورد سازنده و امیدبخش، ایجاد رابطه‌ی امن و محترمانه با دانش‌آموز، فرصت دادن به دانش‌آموزان برای ابراز نظر، تشویق «تلاش» در کنار نتیجه، و استفاده از زبان مثبت و احترام‌آمیز. از جمله‌ی نبایدها در کلاس درس، تحقیر، توهین و برچسب‌زنی، مقایسه‌ی تحقیرآمیز دانش‌آموزان با یکدیگر، بی‌توجهی به دانش‌آموزان خجالتی و کم‌حرف، مسخره کردن ایده‌ها و پاسخ‌های کودک، تنبیه جمعی، تهدید و هر نوع خشونت بدنی یا کلامی، استفاده از تکلیف به‌عنوان تنبیه، تبعیض بر اساس جنسیت و قومیت و استفاده از نمره به‌عنوان ابزار انتقام، نه سنجش یادگیری، برشمرده شد .
حکیم‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد که شکل‌گیری خودپنداره‌ی مثبت یا منفی دانش‌آموزان تنها به مدرسه محدود نمی‌شود و خانواده نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. او با تأکید بر مفهوم «سواد تربیتی» گفت: مدرک تحصیلی والدین، تضمین‌کننده‌ی سواد تربیتی نیست .
به گفته‌ی وی، خانواده‌ای که کودک را مدام مقایسه می‌کند، انتظارات غیرواقع‌بینانه دارد و فرصت کودکی و بازی را از او می‌گیرد، از نظر تربیتی باسواد محسوب نمی‌شود .
حکیم‌زاده افزود: اگر خانواده ناخواسته خودپنداره‌ی کودک را مخدوش کرده باشد، مدرسه‌ی امن و معلمِ حامی می‌توانند این آسیب را تا حد زیادی ترمیم کنند؛ اما اگر مدرسه خود منبع تحقیر و تخریب باشد، تلاش خانواده برای بازسازی اعتماد به نفس کودک بسیار دشوار خواهد بود .
در پایان، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفت: هر روزی که کودکان به مدرسه می‌آیند، ما در حال ساختن آینده‌ی کشور هستیم .
او با تأکید بر این‌که «سرنوشت هر جامعه به نظام تعلیم و تربیت و کیفیت کار معلمانش گره خورده است»، ابراز امیدواری کرد که این سلسله وبینارها بتواند به تقویت محیط‌های مثبت یادگیری در مدارس و رقم خوردن تجربه‌ای خوشایند و خاطره‌انگیز از تعلیم و تربیت برای کودکان کمک کند .
گفتنی است، وبینار «یک نیمه طلایی» در قالب طرح «هفته‌های توانا» هر هفته یکشنبه‌ها به صورت مجازی برگزار می‌شود .