کرمان رصد - در حالی که 13 آبان 1358 به عنوان روزی سرنوشت‌ساز در تاریخ انقلاب اسلامی شناخته می‌شود، مرور نزدیک به پنج دهه گذشته نشان می‌دهد آن اقدام انقلابی، سرآغاز نظمی نوین بر پایه استقلال، عزت و خودباوری ملت ایران بوده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، 13 آبان تنها یک تاریخ در تقویم انقلاب نیست، بلکه نماد بیداری، استقلال و آغاز مرحله‌ای تازه از تقابل ملت ایران با نظام سلطه جهانی است. از کودتای 28 مرداد و قانون کاپیتولاسیون تا تحریم‌های فراگیر و نبرد‌های نیابتی در منطقه، روابط ایران و آمریکا همواره در چارچوب؛ ذات استکباری آمریکا و ذات استقلال‌طلبی ملت ایران شکل گرفته است. اکنون با گذشت 47 سال، ایران نه‌تنها در برابر فشار‌های نظام سلطه ایستاد، بلکه به یکی از بازیگران تعیین‌کننده در معادلات راهبردی فراملی نیز تبدیل شده است.
آغاز دشمنی؛ از کودتا تا کاپیتولاسیون
نخستین نشانه‌های حضور و نفوذ ایالات متحده در ایران به دهه 1330 بازمی‌گردد؛ جایی که آمریکا با همکاری انگلیس، کودتای 28 مرداد را طراحی و دولت ملی دکتر محمد مصدق را سرنگون کرد. از آن پس، نفوذ واشنگتن در ساختار سیاسی، امنیتی و اقتصادی ایران به سرعت گسترش یافت. استقرار مستشاران نظامی، تأسیس ساواک و تصویب قانون کاپیتولاسیون، چهره‌ای آشکار از سلطه و وابستگی را نمایان ساخت.
کاپیتولاسیون، که اتباع آمریکایی را از شمول قوانین ایران خارج می‌کرد، اوج تحقیر حاکمیت ملی بود. اعتراض صریح امام خمینی (ره) در سال 1343 به این قانون، جرقه‌ای شد برای آغاز جنبشی که سال‌ها بعد به انقلاب اسلامی انجامید.
انقلاب اسلامی؛ نقطه گسست از نظم آمریکامحور
پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 نه تنها رژیم پهلوی را سرنگون کرد، بلکه بنیان نظم سیاسی وابسته به آمریکا در منطقه را نیز به چالش کشید. واشنگتن از همان ابتدا کوشید با تحریم اقتصادی، عملیات روانی و حمایت از جریان‌های ضدانقلابی، مسیر انقلاب را متوقف کند.
تسخیر سفارت آمریکا در 13 آبان 1358 واکنشی تاریخی به دهه‌ها دخالت و تحقیر ملی بود و سرآغاز دوره‌ای از تقابل آشکار سیاسی و ایدئولوژیک میان دو کشور محسوب می‌شود.
دفاع مقدس؛ تولد بازدارندگی ایرانی
با آغاز جنگ تحمیلی، آمریکا به‌طور علنی در کنار صدام ایستاد و با حمایت اطلاعاتی و تسلیحاتی، درصدد براندازی نظام نوپای جمهوری اسلامی برآمد. اما جنگ هشت‌ساله، نه‌تنها ایران را تضعیف نکرد بلکه بستر تولد دکترین «بازدارندگی فعال» را فراهم ساخت.
ماجرای انفجار نفتکش آمریکایی در تیرماه 1366، که به فرمان غیرمستقیم امام خمینی (ره) و توسط شهید مهدوی انجام شد، نشانه‌ای روشن از تغییر معادله قدرت در خلیج فارس بود. از آن پس، جمهوری اسلامی ایران نشان داد که توان پاسخ‌گویی مؤثر به تهدیدات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را دارد.
توان موشکی و بازدارندگی نوین
در عراق، پس از اشغال این کشور در سال 2003، آمریکا تلاش کرد با مهندسی سیاسی و حضور نظامی گسترده، ساختاری وابسته ایجاد کند؛ اما نقش ایران در حمایت از دولت‌های قانونی بغداد و شکل‌گیری نیرو‌های مقاومت مردمی، مانع تحقق اهداف واشنگتن شد.
ترور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در خاک عراق در دی‌ماه 1398، نقطه اوج رویارویی مستقیم آمریکا و ایران بود؛ اقدامی که با حمله موشکی ایران به پایگاه عین‌الاسد پاسخ داده شد. این عملیات تاریخی، نخستین حمله رسمی یک کشور به پایگاه نظامی آمریکا پس از جنگ جهانی دوم بود و مرحله‌ای تازه از بازدارندگی ایران به‌شمار می‌رود.
اقتدار در عصر جدید؛ از دریا تا آسمان
حوادث متعدد نشان داد که ایران نه تنها در برابر فشار نظامی و اقتصادی عقب‌نشینی نکرده، بلکه توان دفاعی خود را ارتقا داده است. در 13 آذر 1390، یک فروند پهپاد آرکیو 170 آمریکا به دست ایران افتاد. جمهوری اسلامی ایران موفق شد آن را رمزگشایی کرده و نمونه مشابه آن را بسازد. نشاندن این پهپاد رادارگریز، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهان داشت. تا جایی که اوباما به عنوان فرار به جلو و علی رغم مخالفت‌های برخی مقامات آمریکایی، چون دیک چنی، مجبور به عذرخواهی شد.
توقیف دو شناور آمریکایی در خلیج فارس در سال 1394 و به اسارت گرفتن متجاوزان آمریکایی، سرنگونی پهپاد فوق‌پیشرفته «گلوبال‌هاوک» در خرداد 1398، نیز از دیگر نمونه‌هایی بودند که پیام روشنی به جهان داشتند؛ ایران به نقطه بازدارندگی متقارن رسیده است.
در تیرماه 1404 نیز، در پاسخ به حمله هوایی آمریکا به مراکز هسته‌ای کشور، ایران با عملیات موشکی «بشارت فتح» پایگاه «العدید» قطر را هدف قرار داد. برخی رسانه‌ها از جمله گاردین گزارش دادند که آمریکا برای رهگیری 14 موشک ایرانی، 30 موشک پاتریوت شلیک کرده است. پایگاه تحلیلی میلیتاری واچ، هم تعداد موشک‌های پاتریوت شلیک شده را بالغ بر 34 فروند ارزیابی می‌کند. بنابر این گزارش، هر یک از موشک‌های رهگیر شلیک شده از پاتریوت، 4 میلیون دلار هزینه داشت. به عبارتی، 14 موشک شلیک شده از سوی ایران به پایگاه العدید، 136 میلیون دلار برای ارتش آمریکا، هزینه داشته است.
ذات استکباری آمریکا
از کودتای 28 مرداد تا تحریم‌ها و اقدامات مداخله جویانه و تجاوزکارانه آمریکا در جنگ 12 روزه، همه با هدف اصلی آمریکا برای بازگرداندن ایران به مدار وابستگی و سلطه پذیری بوده است.
حضرت آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب در 13 آبان 1404 در باره ذات استکباری آمریکا تأکید کردند: «دشمنی آمریکا با ایران، فقط دشمنی زبانی نبود، صرفاً تحریم هم نبود؛ دشمنیِ عملی بود. آمریکایی‌ها تا توانستند، تا آن جایی که دستشان می‌رسید، علیه جمهوری اسلامی توطئه کردند؛ هر چه توانستند به دشمنان ذاتی جمهوری اسلامی کمک کنند، کمک کردند؛ هر چه توانستند به منافع ملت ایران ضربه بزنند، ضربه زدند. ذات استکباری آمریکا با ذات استقلال‌طلبی انقلاب با همدیگر سازگار نبود.»
تسخیر لانه جاسوسی و تثبیت اقتدار ملی
13 آبان 1358، صرفاً یک رویداد تاریخی نبود، بلکه نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌رود. روزی که ملت ایران با الهام از سه باور بنیادین حضرت امام خمینی (ره)؛ «باور به خدا، باور به مردم و باور به خود»، پایان نظام سلطه را اعلام کرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی در چهاردهم خرداد 1392، این سه باور را محور شخصیت و منش امام (ره) دانستند و گفتند: «همین سه باور، به او قاطعیت می‌داد، شجاعت می‌داد و استقامت می‌داد».
اکنون، با گذشت نزدیک به پنج دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، این سه باور نه‌تنها جوهره‌ی راهبرد «مقاومت اسلامی» ایران است، بلکه بنیان‌گذار نظمی نو در منطقه و جهان نیز شده است. نظمی نه بر پایه‌ی نفوذ و سلطه‌ی قدرت‌های مداخله‌گر منطقه‌ای و بین‌المللی، بلکه الگو و نظمی برخاسته از «عزت، مقاومت و اراده‌ی ملت‌ها».
بیداری ملت‌ها و نهضت‌های ضد استکباری و ضد صهیونیستی در دورترین سرزمین‌ها حتی در پایتخت کشور‌های اروپایی و آمریکا، منبعث از همین الگو و مکتب است. مکتب مبارزه با استکبار جهانی و حامیان آنان که جمهوری اسلامی ایران، پایه گذار آن بوده است.
نویسنده و پژوهشگر: فرشته مقدم