بزرگنمايي:

کرمان رصد- درحالی که شمار بیکاران باسواد بویژه زنان در استان کرمان بیشتر از بیکاران بیسواد اعلام و آمارها از بیکاری بیان می‌شود برخی معتقدند تمایل به مشاغل پشت میزنشینی و اداری نیز از رده خارج شده یا باید خارج شود.

شغل ذیل زندگی یا زندگی ذیل شغل؟

اما واقعیت اینکه در دنیا خیلی وقت است حتا تعاریف مربوط به نخبگی نیز دستخوش تحولات اساسی شده است؛ حالا دیگر صرفا یک استاد دانشگاه، پزشک متخصص یا دانشجویی که طرحی علمی در می‌اندازد نخبه تعریف نمی شود، بلکه آن مکانیکی که دل و روده موتور خودرو را پیاده و دوباره به سلامت سوار می کند، آن کشاورزی که درختان بلندقامتش آنچنان به ثمر می‌نشینند که حیرت همگان را بر می‌انگیزاند و هر فردی که در هر رشته‌ای مهارت و تخصصی دارد نیز نخبه تعریف می‌شود.

اما حیف و صدحیف که در ایران، هم خانواده‌ها همچنان آتیه رنگین فرزندانشان را بی‌توجه به استعداد یا علاقه جوانشان، صرفا در دانشگاه و آن هم مثلا فلان رشته خاص می دانند و غیر از آن را سیاه‌بختی می پندارند و هم هنوز قاطبه جوانان معتقدند اگر به دانشگاه نروند یا اگر بعد از دانشگاه شغل مناسب کارمندی پشت میزنشینی پیدا نکنند، در عمل، انسان موفقی نیستند.

هرچند نقطه امید بسیار کوچکی برای این تغییر تعریف و چشم انداز در سطح جامعه برای خروج از وضعیت کنونی در برخی بزنگاه ها در حال مشاهده است که به همت خود همین جوانان در حال شکل گیری است اما هنوز برای قاطبه جامعه در بر همان پاشنه می چرخد که یا دانشگاه و مشاغل اداری آنچنانی یا هیچ؛ حال آنکه جامعه به همه مهارت ها نیاز دارد و علاقه و استعداد همه افراد جامعه هم بر دانشگاه رفتن یا چند رشته خاص محدود نیست و چقدر زیباتر می شود که طیف وسیع تری از جوانان، شیرینی و برکات کارآفرینی برای خود و اشتغالزایی برای تعدادی دیگر را در عرصه مورد علاقه و استعدادشان در مقایسه با مثلا یک شغل اداری پشت میزنشینی تجربه کنند زیرا فردی که عاشق کارش باشد، خروجی بسیار زیباتری برای جامعه خلق می کند تا فردی که به اجبار هر عاملی شغلی را تصدی کرده باشد.

گرچه از جمله مهمترین علت های وضعیت پیش رو را نیز باید در تعریف ماهیتی و کلی ما مثلا جای درآمد و پول یا به عبارتی تعاریف افراد از رفاه و آسایش که در بیشتر موارد به اندازه درآمدهای ریالی یا ارزی افراد متصل است جست و جو کرد اما خیلی وقت است که در دنیا از این مفاهیم، زاویه های دید به زندگی و جای کار و شغل در زندگی گذشته اند و تکلیفشان را مشخص کرده اند.

وقتی برای خانواده ای، شغل آینده فرزندش یا نوع رشته کاری آن هم حتما بعد از دانشگاه، ذیل کلیت زندگی قرار نمی گیرد بلکه زندگی را ذیل شغل یا کار یا رشته تحصیلی تعریف می کند، دیگر چه انتظاری می توان داشت؟ حال آنکه بسیاری از افرادی که همین مسیر را رفته اند، سال ها بعد، و شاید در نزدیکی های مرگ، تازه با حسرت فراوان به این نتیجه رسیده اند که سال های سال عمرشان را صرفا و صرفا برای پول بیشتر درآوردن مثلا از طریق فلان شغل و فلان کار و رشته تحصیلی گذاشتند حال آنکه از اصل زندگی که همان نفس کشیدن، آرامش و داشتن حال خوش زندگی در همان لحظه یا در همان رشته و کار مورد علاقه بود و هست، بازماندند و این دریغ و حسرت را هیچگاه و هیچکس نمی تواند برایشان جبران کند.

این نوشتار به دنبال ترغیب افراد به ریاضت یا تلاش نکردن برای کسب درآمد و معیشت نیست اما بواقع پرسش مهم این است که درباره نوع نگاه ها به کار، شغل و درآمد و نیز رشته تحصیلی یا ادامه تحصیل دانشگاهی، چه زمانی و چطور باید تلنگرها را به جامعه زد تا دیگر شاهد چنین جامعه مدرک زده ای نباشیم که همه آمال خود را در چیزی می بیند که معلوم نیست سرانجامش چه باشد.

تحلیل آماری بیکاری و اشتغال در کرمان

اما چالش اصلی در حوزه بیکاری وجود جوانان دانش آموخته دانشگاهی بیکار آماده به بازار کار در کرمان است که به علت بالا بودن میزان تقاضاهای کار، بسیاری از آنان بیکاری های طولانی مدت را تجربه می کنند و از سوی دیگر علاقه جوانان به مشاغل اداری و پشت میزنشینی باعث کمرنگ شدن خلاقیت و کارآفرینی در جامعه شده و موجی از بیکاری را نیز در جامعه به راه انداخته است.

طبق نظر کارشناسان و متخصصان امر از جمله دلایل عمده گسترش تمایلِ اشتغال به شغل پشت میزی و اداری همچنین از بی توجهی به ارائه آموزش مهارت‌های شغلی به فارغ التحصیلان دانشگاهی نیز ناشی می شود؛ مهارت هایی که اگر به دانشجویان در زمان تحصیل ارائه می شد بعد از دانش آموختگی در سریع ترین زمان ممکن جذب بازار کار می شدند و آینده کاری بهتری نسبت به شغل اداری داشتند.

رتبه سوم بیکاران دانشگاهی کشور

اما واقعیت اینکه کرمان به عنوان پهناورترین استان کشور و با انواع ظرفیت ها در معادن، صنایع، کشاورزی و گردشگری از وضعیت مطلوبی در حوزه اشتغال بهره مند نیست زیرا طبق گزارش مرکز آمار ایران رتبه سوم بیکاران دانشگاهی را در کشور دارد.

در سال 99، 111 هزار و 138 نفر بیکار فارغ التحصیل دانشگاهی زیر 40 سال در استان کرمان وجود داشته و این درحالی است که به گفته رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان در اردیبهشت ماه سال جاری 110 هزار بیکار در استان وجود دارد که سهم افراد با تحصیلات عالی از این آمار نزدیک 58 هزار و 500 نفر می شود و آمار نشان می‌دهد که نیمی از بیکاران استان را لیسانس به بالا تشکیل می دهند.

بیکار بیسواد در کرمان نداریم و تقریبا 6 درصد شاغلان استان بیسواد و 72 درصد نیز دیپلم و پایین‌تر از دیپلم هستند؛ بیکاران دیپلم و زیر دیپلم استان 33 درصد و این درحالی است که متوسط کشوری 55 درصد و بیکار بیسواد نیز در این سطح حدود 0.3 درصد است.

جعفر رودری رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان همچنین در کارگروه اقتصادی، اشتغال و سرمایه گذاری استان کرمان در تیرماه سال جاری گفته بود: بیکار بیسواد در کرمان نداریم و تقریبا 6 درصد شاغلان استان بیسواد و 72 درصد نیز دیپلم و پایین‌تر از دیپلم هستند؛ بیکاران دیپلم و زیر دیپلم استان 33 درصد و این درحالی است که متوسط کشوری 55 درصد و بیکار بیسواد نیز در این سطح حدود 0.3 درصد است.
یکی دیگر از موارد جالب‌توجه در برنامه «پایش وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور» که توسط وزارت علوم تهیه شده مربوط به نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های کشور است. طبق پایش انجام‌شده توسط وزارت علوم در سال 1399 بالاترین نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان در استان کرمان مربوط به فارغ التحصیلان در مقطع دکتری دانشگاه ولیعصر رفسنجان است که 22.3 درصد نرخ بیکاری را در بین فارغ التحصیلان دوره دکتری کشور دارند.

همچنین آمارها نشان می دهد که از هر 10 بیکار در کشور، چهار نفر دارای مدرک دانشگاهی هستند و سهم فارغ التحصیلان آموزش عالی از کل جمعیت بیکار کشور در تابستان سال جاری نیز نزدیک به 41 درصد بوده است.

بیکاری فارغ التحصیلان آموزش عالی در تابستان امسال 13.2 درصد برآورد شده، به بیان ساده تر افزون بر 13 درصد افرادی که مدرک دانشگاهی دارند و متقاضی کار هستند، نتوانسته اند برای خود شغلی دست و پا کنند.

بررسی ها نشان می دهد نرخ بیکاری دانشگاه رفتگان در تابستان سال گذشته 14.4 درصد به ثبت رسیده که گویای کاهش 1.2 درصدی بیکاری در تابستان سال جاری است.

دلایل بیکاران فارغ التحصیلان دانشگاهی

درخصوص دلایل افزایش نرخ بیکاری و سهم بیکاران دارای مدرک تحصیلی از کل بیکاران کشور پژوهش‌های مختلف، دلایلی را مطرح کرده‌اند که می‌توان همگی این دلایل را در موارد زیر خلاصه کرد.

مورد اول اینکه یکی از مهمترین عوامل رشد جمعیت فارغ‌التحصیل بدون شغل، توجه زیاد به سیاست‌های کمی نظام آموزش عالی بدون در نظر گرفتن مهارت‌آموزی است و این موضوع موجب‌شده افراد زیادی با تحصیلات عالی نتوانند در بازار کار جذب شوند چراکه این افراد متناسب با نیاز بازار کار آموزش ندیده‌اند.

مورد دوم تشویق به مدرک‌گرایی و واردنشدن بموقع فرد به بازار کار است که موجب‌شده سن ورود به بازار کار بالا برود و همزمان انتظارات افراد هم تغییر فاز دهد؛ برای مثال فردی که با مدرک لیسانس حاضر بود شغلی را در اختیار بگیرد، حالا با مدرک فوق‌لیسانس و دکتری حاضر به قبول شغل مذکور نیست.

سومین چالش بازار کار، نرخ بیکاری به‌مراتب بالاتر زنان نسبت به مردان است که باوجود نرخ مشارکت پایین‌تر زنان نسبت به مردان برای سال‌های متمادی، بحث‌برانگیز بوده است.

اینکه کشور شرایطی را ایجاد کرده که زنان این سرزمین بتوانند وارد دانشگاه ها شوند، در جای خود نقطه منفی نیست اما اینکه بسیاری از این افراد وارد دانشگاه ها شوند و مطالباتشان نیز به دنبال تحصیل دانشگاهی افزایش یابد اما در تحقق فرصت های اشتغال نتوانند انتظاراتشان را برآورده کنند، خود بر بیکاری آنان و انباشت مطالباتشان می افزاید و از جنبه های مختلف اقتصادی و اجتماعی تبعات روزافزونی را بر این افراد، خانواده ها و در کل جامعه بار می کند.

بیکاری زنان و جوانان تحصیل‌کرده را دریابیم

رودری رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان با اظهار امیدواری مبنی بر اینکه پس از 2 سال نرخ منفی، از سال گذشته نرخ رشد اشتغال استان مثبت شده و باید ادامه یابد نگرانی‌هایش را نسبت به وضع بیکاری جوانان تحصیل‌کرده و زنان استان بیان و بر ضرورت پیگیری ویژه درباره این مهم تاکید کرد.

وی ضمن تشریح وضعیت اشتغال استان به تفکیک آماری افزود: نرخ بیکاری بالای جوانان این استان بویژه جوانان تحصیل‌کرده و بانوان نکته‌ای راهبردی در اقتصاد استان کرمان محسوب می‌شود که باید به صورت ویژه به آن پرداخته شود.

به گفته رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان نرخ بیکاری جوانان 18 تا 35 سال در کشور 16 درصد و این آمار در استان کرمان 23.4 درصد است.

رودری با بیان اینکه 2 میلیون و 410 هزار نفر از جمعیت بالای 15 سال استان کرمان در سن کار قرار دارند اظهار داشت: از این تعداد 971 هزار و 251 نفر معادل 36 درصد از این جمعیت شاغل هستند که نشان می دهد بخش عمده جمعیت در سن کار استان شاغل نیستند.

رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان افزود: نرخ تکفل شغلی در استان کرمان 2.92 نفر است یعنی به ازای هر نفر فرد شاغل در استان حدود سه نفر غیرشاغل و مصرف کننده داریم که این مساله می تواند منجر به فقر شود.

وی بیان داشت: تعهد اشتغال استان کرمان در سال 1401 نیز تعداد 60 هزار و 374 نفر است که از این تعداد 52 درصد در بخش صنعت، 30 درصد در بخش خدمات و 18 درصد در بخش کشاورزی تعریف شده است.

رودری ادامه داد: نرخ پایین مشارکت بانوان و افزایش سطح سواد کاملا مشهود است که این را می توان به اشتغال بیشتر مردان در بخش های کشاورزی، معدن و اشتغال کمتر بانوان در این بخش ها دانست.

نرخ مشارکت اشتغال برای مردان در استان کرمان 67 درصد است که نزدیک به میانگین کشوری قراردارد اما در حوزه زنان این نرخ بسیار پایین است؛ هر چند در سال های اخیر نرخ مشارکت بانوان نسبت به قبل افزایش پیدا کرده است.

پایین بودن نرخ مشارکت اشتغال زنان کرمانی

رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان تصریح کرد: نرخ مشارکت اشتغال برای مردان در استان کرمان 67 درصد است که نزدیک به میانگین کشوری قرار دارد اما در حوزه زنان این نرخ بسیار پایین است؛ هر چند در سال های اخیر نرخ مشارکت بانوان نسبت به قبل افزایش پیدا کرده است.

وی ادامه داد: نرخ بیکاری بانوان در کشور 16 درصد اما در استان کرمان نزدیک به 34 درصد است و ما به لحاظ نرخ بیکاری خانم ها شکاف عظیمی با کل کشور داریم به طوری که باید بحث اشتغال آنان در اقتصاد استان به عنوان یک راهبرد مهم مورد توجه قرار گیرد.

رودری تاکید کرد: 862 هزار نفر شاغل و حدود 110 هزار نفر بیکار در استان کرمان داریم که خانم های خانه دار و افراد در حال تحصیل و سایر عمده جمعیت بیکاران استان را تشکیل می دهند و باید ارتباط تحصیل جوانان با نیاز بازار کار و افزایش کیفیت آموزش را در افزایش اشتغال در استان کرمان مورد توجه جدی قرار داد.

رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان گفت: اشتغال در سه ماه نخست امسال در استان کرمان 9 هزار و 795 نفر بود که 65 درصد آن تحقق یافته است.

نرخ رشد اشتغال استان مثبت شد

وی گفت: اشتغال استان پس از 2 سال تجربه نرخ منفی به دلیل شیوع کرونا و مشکلات اقتصادی، از سال گذشته مثبت شده است که امیدواریم این روند تداوم داشته باشد.

رودری افزود: نرخ اشتغال استان کرمان در سال 98 میزان 25 هزار نفر و سال 99 معادل 33 هزار نفر منفی بوده و این آمار از سال گذشته به میزان 22 هزار فرصت شغلی مثبت شده که عمده علت آن نیز کم شدن آثار کرونا، سازگاری با شرایط تحریم و همچنین سیاست های اشتغالزایی دولت بوده است.

رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان اظهار داشت: 184 هزار فرصت شغلی طی سال گذشته برای کشور ایجاد شده که 22 هزار شغل مربوط به کرمان بوده است و سهم اشتغال استان 12 درصدی استان را نشان می دهد که عملکرد قابل قبولی محسوب می شود.

وی با اشاره به افزایش نرخ مشارکت در اشتغال طی 2 سال گذشته تصریح کرد: نرخ مشارکت در سال 1400 به 40.3 درصد رسیده و همزمان نرخ بیکاری از 10 درصد به 11 درصد افزایش یافته که با توجه به مثبت بودن ایجاد اشتغال، افزایش بیکاری ناشی از افزایش نرخ مشارکت اشتغال بوده و دلیل عمده آن بیکاری در حوزه بانوان است.

رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان گفت: شاغلان فعلی با تحصیلات عالی در استان کرمان 161 هزار نفر هستند که این میزان ظرفیتی برای توسعه استان است.

رودری رتبه استان کرمان در نرخ مشارکت، را بیست و دوم کشوری دانست و عنوان کرد: جایگاه استان کرمان به لحاظ نرخ بیکاری، نیز رتبه هفدهم است.

در این زمینه بیشتر بخوانید:

• نماینده مجلس: بیکاری در کرمان 2 برابر آمار اعلامی است

• اشتغالزایی در کرمان/ آمارهای امیدبخش و نگرانی برای 18 تا 35 ساله‌ها

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی کرمان می‌گوید تک رقمی شدن نرخ بیکاری در استان نشان می‌دهد طرح های حمایتی دولت در سطح کلان و مشاغل خرد به نتیجه رسیده است.

تحقق نرخ بیکاری تک رقمی در استان کرمان واقدامات دولت

همچنین بررسی نرخ بیکاری در 31 استان نشان می‌دهد که در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته در 21 استان نرخ بیکاری روند کاهشی داشت به طوری که نرخ بیکاری در هفت استان که در تابستان سال گذشته 2 رقمی بود، در تابستان امسال تک رقمی شد که استان کرمان در زمره این هفت استان قرار دارد.

نرخ بیکاری در استان‌های بوشهر از 10.5 به 7.9 درصد، چهارمحال و بختیاری از 12.4 به 8 درصد، خراسان شمالی از 11.4 به 9.2 درصد، کرمان از 11.1 به 8.1 درصد، کهگیلویه و بویراحمد از 10.2 به 8.7 درصد، گیلان از 11.6 به 7.8 درصد و یزد از 13.6 درصد به 7.7 درصد رسید.

بیشترین کاهش نرخ بیکاری تابستان امسال در مقایسه با تابستان سال گذشته در استان‌های یزد با 5.9 درصد، چهارمحال و بختیاری با 4.4 درصد، گیلان با 3.8 درصد، کرمان با 3 درصد و بوشهر با 2.6 درصد رقم خورد.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی کرمان می‌گوید تک رقمی شدن نرخ بیکاری در استان نشان می‌دهد طرح های حمایتی دولت در سطح کلان و مشاغل خرد به نتیجه رسیده است.

مجتبی مصباح تشریح کرد: طبق داده های مرکز آمار کشور نرخ بیکاری در استان طی سه ماهه نخست امسال به 8.7 درصد کاهش یافت.

به گفته وی، نرخ بیکاری در استان در مقایسه با بهار سال گذشته از 11.4 درصد با کاهش 2.7 درصدی به رقم 8.7 درصد رسیده است.

مصباح با بیان اینکه حمایت دولت از ایجاد و گسترش طرح های بزرگ اشتغالزا در استان کرمان بسیار مطلوب بوده گفت: همکاری دستگاه‌های اجرایی استان در تحقق تعهد اشتغالزایی استان بسیار خوب است.

وی افزود: همچنین حمایت‌های دولتی از ایجاد و گسترش مشاغل خرد، کوچک و مشاغل خانگی نیز بشدت در روند کاهش نرخ بیکاری استان مؤثر بوده است .

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان بیان داشت: توجه به تولید و رفع موانع آن علاوه بر رونق اقتصادی و ارزش افزوده، بدون شک در افزایش اشتغال و کارآفرینی نقش مهمی دارد.

به گفته وی بهره گیری از توان مراکز تحقیقاتی و اقتصاد مبتنی بر دانش بومی در تولید کالاهای کیفی، رفع مشکلات واحدهای تولیدی و کاهش معضل بیکاری بسیار مؤثر است.

 غیر از طرح ها و تسهیلات دولتی برای توسعه اشتغال که در جای خود محل قدردانی است، به نظر می رسد در حوزه نرم افزاری و تغییرات فرهنگی نیز باید در زمینه نوع نگرش به شغل و مهارت ها توجه ویژه صورت گیرد وگرنه در صورت تداوم روند کنونی، بیش از هرزمان با جامعه ای مملو از جمعیت باسواد و دانشگاهی اما فاقد مهارت و تخصص و در نتیجه بیکار مواجه خواهیم بود.

تعامل عملیاتی بین صنعت و دانشگاه، ایجاد الزامات لازم برای همه مشاغل که درآمدهای آنها بتواند در یک رقابت مناسب و منطقی قرار گیرد، تغییر سرفصل های آموزشی و اصلاح آنها منطبق با رویکرد مهارت و تخصص گرایی و ایجاد و تسهیل زمینه های کارآفرینی و سرمایه گذاری برای افراد می تواند در این مسیر راهگشا باشد و نکته مهمتر اینکه پرداختن به این مقوله های مهم بیش از آنکه در کلام متولیان جاری و ساری شود، در عمل و عرصه های میدانی جامعه باید نمود داشته باشد تا شاهد تحولات ناشی از آنها نیز باشیم.