کرمان رصد - کرمان - کشاورزان کرمان می توانند در زمینه صادرات غیر نفتی نقش پر رنگی داشته باشند اما طیف گسترده ای از مشکلات از سیاستهای غلط اقتصادی تا تغییرات اقلیمی سدی در مسیر آنها شده است.

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: کشاورزی محور اقتصاد استان کرمان است، از مجموع جمعیت کرمان حدود دو میلیون نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم در زمینه کشاورزی فعالیت دارند. طی چهار دهه اخیر سرمایه گذاری گسترده‌ای برای افزایش زیر ساختهای کشاورزی در استان انجام شده است و در حالی که کرمان با خشکسالی مواجه است اما 94 درصد از آب استان در این بخش استفاده می‌شود.
وقتی نگاهی به لیست محصولات صادراتی کرمان که اصولاً غیر نفتی است بیندازیم در رأس آنها پسته و مغز پسته قرار دارد و سومین کالا نیز خرما و در مراحل بعد خشکبار قرار دارد.
کرمان رتبه نخست تولید پسته، رتبه دوم تولید خرما در کشور، رتبه دوم تولید گردو و رتبه سوم تولید مرکبات را در اختیار دارد. اما در خصوص تولید محصولات جالیزی در جنوب کرمان سالانه 5 میلیون تن محصول تولید می‌شود که در بسیاری از محصولات قابلیت صادراتی وجود دارد و اصولاً کشت‌ها در راستای صادرات انجام می‌شود که البته طی سالهای اخیر مشکلاتی در زمینه صادرات ایجاد شده است.
جنوب استان کرمان در تولید 8 محصول جالیزی و گلخانه‌ای رتبه نخست کشور را دارد و در زمینه تأمین نیاز بازار کشور و صادرات حرف اول را می‌زند اما گاه سیاستهای اشتباه اقتصادی، تعرفه‌های بالای صادراتی و یا ممنوعیت صادرات موجب شده محصولات کشاورزی از جمله تولیدات جنوب کرمان در زمینهای کشاورزی امحا شود اما روزنه‌ای برای صادرات وجود نداشته باشد، این مساله را دو سال قبل در زمینه تولید پیاز می‌شد به سادگی مشاهده کرد به طوری که پیازهای کشاورزان روی هم دپو شد و بوی مشمئز کننده پیازها مردم را به ستوه آورد اما این محصول صادر نشد.
جلوگیری از صادرات خرما چند سال قبل که موجب شد کشاورزان بمی نتوانند به تعهدات بین المللی خود عمل کنند نیز از جمله این اقدامات بود.
از سوی دیگر تحریم‌ها نیز راه صادرات را برای صادرات محصولی مانند پسته بسیار نا هموار کرده است و از سوی دیگر تغییرات اقلیمی سه سال قبل باعث شد کرمان محصول پسته ای برای صادرات نداشته باشد و بازارهای جهانی در کوتاه مدت به دست رقبا افتاد.
اما در قبال تمام این تهدیدها نمی‌توان پشتوانه‌ای برای کشاورزان دید و تنها اقدام مثبت توسعه کشاورزی قراردادی برای کشاورزان جنوب کرمان در سال گذشته و در دولت سیزدهم بوده است.
پسته کرمان رتبه اول تولید جهان را دارد
کرمان، رفسنجان، سیرجان، شهربابک، انار، زرند و راور جزو قطب‌های اصلی تولید پسته ایران محسوب می‌شوند و در واقع طبق آمار موجود کرمان بیشترین باغ‌های پسته جهان را در خود جای داده است و با وجود تحریم‌ها اما همچنان بازارهای خاور دور در دست ایران است و با وجود مشکلاتی که اتحادیه اروپا در خصوص تحریم و استانداردهای ساختگی آفلاتوکسین ایجاد کرد اما هنوز پسته کرمان مشتری‌های بالقوه ای در جهان دارد.
اما عدم حمایت از کشاورزان، خشکسالی و به خصوص تغییرات اقلیمی، سرمازدگی، گرمازدگی و سیل خسارت‌های بی سابقه‌ای را طی 5 سال اخیر به کشاورزان وارد کرده است.

سه سال قبل 95 درصد از محصول پسته کرمان به طور کامل به دلیل سرمازدگی از بین رفت و در سال جاری نیز سیلاب باغ‌های پسته انار و رفسنجان را با فاجعه مواجه کرد و تولید پسته را به شدت کاهش داد و بسیاری از کشاورزان را ورشکست کرد.
با این وجود در سال‌های عادی پسته کرمان 1.6 میلیارد ارزآوری سالانه برای کشور داشته است.
عدم وجود تحقیقات علمی و با پشتوانه در کرمان موجب شده در زمینه‌های مختلف اقلیمی پسته آسیب پذیر باشد و عملاً پسته با چالش‌های جدی مواجه شود.
خرمای کرمان گرفتار گرمازدگی و دلالان
نخلستان‌های گسترده خرما در جنوب کرمان و شرق استان این استان را در رأس مساحت زیر کشت نخلستان‌های کشور قرار دارد و گوی سبقت را از خوزستان و بوشهر ربوده است، اما عدم کشت گونه‌ای پر بازده موجب شده کرمان بعد از بوشهر دومین تولید کننده خرمای کشور باشد اما بدون شک مرغوب ترین خرمای ایران در بم با نام خرمای مضافتی تولید می‌شود.

این خرما هر چند مشتری‌های خوبی در کشورهای مختلف دارد اما برند سازی این محصول بسیار ضعیف بوده است.
در عمل بازدهی خرما در کرمان پایین است و از سوی دیگر برند سازی در بازارهای بین المللی انجام نشده و با وجود اینکه خرما در کشورهای آفریقایی بسیار بی کیفیت است اما به دلیل بازاریابی و برند سازی گوی سبقت را از خرمای کرمان گرفته است.
هم اکنون سالانه بین 50 تا 60 میلین دلار ارزآوری خرما است و این ظرفیت در صورت سهولت قوانین صادراتی و حمایت از کشاورزان و اصلاح ارقام خرما در استان قابل ارتقا است.
با این وجود خشکیدگی خوشه‌های خرما که هر سال خسارت‌های زیادی به کشاورزان می‌زند و به دلیل گرمای بیش از حد هوا و کاهش رطوبت روی می‌دهد از مهمترین چالش‌های خرما است ضمن اینکه خرمای باقیمانده نیز به دلیل فقر کشاورزان در چنگال دلالان گرفتار می‌شود و در نهایت فله‌ای صادر می‌شود.
کرمان دومین استان تولید کننده گردو ناشناخته است
عجیب است اما کرمان دومین استان در زمینه تولید گردو است، شهرستانهای بافت و رابر تولید کننده عمده گردو در استان محسوب می‌شوند و بیش از 16 هزار تن گردو سالانه در کرمان تولید می‌شود.
17 هزار و 100 هکتار باغ گردو در استان وجود دارد اما مشخص نیست مسئولان اقتصادی کرمان چرا تاکنون روی برند سازی این محصول کاری انجام نداده‌اند.
خوشه اقتصادی گردو نیز نتوانست کمک قابل توجهی به کشاورزان کند چون عملاً حمایتی از سوی مسئولان انجام نمی‌شود.

این محصول اکثراً در غرب و شمال استان تولید می‌شود و یکی از اصلی ترین تولیدات خشکباری صادراتی کرمان است و حدود 40 میلیون دلار صادرات سالانه دارد.
اما حتی در کشور نیز مردم گردوی کرمان را نمی‌شناسند و حتی برخی از کشاورزان گردو را فله‌ای به استان‌های مجاور منتقل می‌کنند و به نام گردوی همدان به فروش می‌رسانند.
ایران سومین تولید کننده گردو در جهان است و می‌توان با برنامه ریزی جدی و بازاریابی علمی زمینه تصاحب بازارهای جهانی را فراهم کرد اما این گنجینه در استان کرمان کمتر مورد توجه است.
کرم خراط باغ‌های گردو رابر و بافت را مورد هجوم قرار داده است و کشاورزان در نهایت محصولات خود را پس از عبور از خشکسالی و مشکلات فراوان با قیمت اندک به دلالان می‌فروشند.
کشاورزی جنوب کرمان گنجینه‌ای بی پایان اما بی برنامه
شغل اصلی مردم جیرفت، کهنوج، عنبرآباد، رودبار جنوب، فاریاب و قلعه گنج کشاورزی است، هر سال در این مناطق 5 تا 6 میلیون تن محصولات باغی به خصوص مرکبات و محصولات جالیزی در جنوب استان تولید می‌شود.

قرار گرفتن زمین‌های جنوب کرمان در نزدیکی خلیج فارس موجب شرجی شدن هوا و شرایط مناسب برای کشاورزی شده است، منابع آبی مطلوب نیز موجب توسعه کشاورزی شده و طی سالهای اخیر نیز گلخانه داری در این مناطق رونق گرفته و تولید محصولات مختلف به خصوص در خارج از فصل موجب شده این منطقه دارای اهمیت استراتژیک باشد اما عدم بها دادن به کشاورزی و دلال بازی و مشکلات حمل و نقل و عدم صادرات محصول به کشورهای همسایه به خصوص حاشیه خلیج فارس عرصه را به روی کشاورزان آنقدر تنگ می‌کند که بعضاً محصول تولیدی را حتی برداشت هم نمی‌کنند.
افت قیمت محصولات کشاورزی به دلیل دلال بازی و کاهش آنقدر قابل توجه می‌شود که قیمت یک کیلو محصول حتی از قیمت بذری که کشت شده هم کمتر می‌شود.
قول‌های زیادی در دولت‌های مختلف برای حل این مشکل داده شده اما مافیای دلال بازی در بخش تولیدات کشاورزی همچنان به راه خود ادامه داده است.
کشاورزی قراردادی کشاورزان جنوب را نجات می‌دهد
استاندار کرمان با اشاره به ظرفیت‌ها و سهم مهم کشاورزی در اقتصاد این استان گفت: موضوع تغییر الگوی کشت که مورد تاکید رئیس جمهور نیز قرار گرفته است را در کرمان پیگیری می‌کنیم و می‌طلبد در بخش تولید محصولات استراتژیک کشاورزی سرمایه گذاری کنیم.
محمد مهدی فداکار در این خصوص گفت: باید تولیدات صادرات محور در دستور کار قرار گیرد و در این زمینه با توسعه کشاورزی قراردادی از کشاورزان جنوب کرمان حمایت می‌شود.
وی عنوان کرد: چالش اصلی کشاورزی در کرمان خشکسالی است و همین امر دلیل مهمی در راستای مصرف بهینه از نهاده‌های تولید است و در این خصوص باید برنامه ریزی جامعی شود.
لزوم توجه به برند سازی و توسعه صادرات
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: استان کرمان مزیت‌های بالایی در خصوص تولید محصولات گوناگون کشاورزی دارد و باید حمایتهای لازم در راستای تولید محصولات صادرات محور انجام شود.
محمد رضا پور ابراهیمی افزود: متأسفانه پسته به عنوان مهمترین محصول صادراتی کرمان با تغییرات اقلیمی گسترده ضربات زیادی دیده است و تنها در بخش راور برخی از کشاورزان به شدت ضرر کرده‌اند و سرمایه‌های خود را از دست داده‌اند.
وی خواستار حمایت دولت از کشاورزان شد و افزود: خسارتهای کشاورزان از سیل و تغییرات دمایی باید توسط بیمه‌ها پرداخت شود و یک برنامه ریزی جامع در خصوص تولید صادرات محور انجام شود و موانع تولید در بخش کشاورزی برداشته شود.
وی دلال بازی در زمینه فروش محصولات را یکی از مشکلات جدی دانست و افزود: باید در زمینه بازاریابی در کرمان کار جدی انجام شود.
وی بر برند سازی محصولات تاکید کرد و گفت: اینکه محصولات کشور را به صورت فله‌ای و بدون مارک و برند صادر کنیم یک کار بسیار اشتباه است و باید برای تقویت این بخش تلاش شود.