کرمان رصد -

به گزارش خبرنگار فارس از شیراز، بیش از یک ماه از سفر رئیس جمهور به استان فارس میگذرد، از خبرسازترین مصوبه های این سفر، ساماندهی اطراف دو حرم شاخص شیراز، یعنی حرم شاهچراغ و سید علاءالدین حسین علیهماالسلام بود. پیش از این در هم تنیدگی بافت تاریخی و فرسوده سبب شده بود تا مردم ساکن در این بافت از امکان هر گونه نوسازی محروم شوند.
فرسودگی مداوم سبب تخلیه برخی منازل و تبدیل شدنشان به محلی برای نمودهای آسیب های اجتماعی شد. کیفیت زندگی ساکنین حقیقی این منطقه به دلیل عدم دسترسی به امکانات و خدمات مناسب شهری کاهش یافت و محکوم به زیست در جوار جلوه های متعدد معضلات اجتماعی شدند. از سویی دیگر شأن و جایگاه حرمین شاخص استان به همین دلایل آنگونه که شاید و باید حفظ نمی شد. در حالیکه شیراز ملقب به سومین حرم اهل بیت علیهم السلام در ایران است و محوریت شهرسازی چه در بعد فیزیکی و چه فرهنگی باید حرم شریف حضرت احمدبن موسی (ع) قرار گیرد.
طرح تفصیلی ساماندهی حرمین شریف شاهچراغ و سید علاءالدین حسین علیهما السلام که از سالها پیش برای حل این مشکل مطرح شده بود به دلایل متعدد تاکنون جز در برهه ای کوتاه مسکوت مانده است. بر اساس این طرح دو حرم شریف با چندین صحن به یکدیگر پیوند میخورند و محدوده وسیعی برای حضور زائران ایجاد میشود، ورودی های حرمین ساماندهی میشود. امکانات خدماتی و زائرسراهایی با قیمت مناسب ایجاد میگردد، کیفیت زندگی مجاوران حرم نیز افزایش یافته و سکنه این منطقه از عواید اقتصادی آن می توانند بهره مند گردند. اکنون، با شروع دولت سیزدهم و حضور شخص رئیس جمهور و بازدید میدانی از مناطق، بررسی و احیای مجدد طرح تفصیلی در دستور کار قرار گرفته است.
مدیرکل اداره کل راه و شهرسازی استان فارس در گفتگو با خبرنگار فارس از شیراز ضمن بیان اینکه عنوان طرح در دوره های مختلف تغییر کرده است. و اکنون آخرین عنوان "طرح تفصیلی اجرایی حرم شاهچراغ (ع) و بافت پیرامونی" است. در خصوص وسعت این طرح گفت: محدوده طرح از شمال خیابان لطفعلی خان زند، از شرق خیابان روزبهان از جنوب مجموعه بین الحرمین و از غرب خیابان 9دی، به مساحت تقریبی 57 هکتار است.
جعفر زاهدی درباره ملغی اعلام شدن طرح تفصیلی حرم در سال 93 و نیاز به مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی توضیح داد: در خصوص مقررات شهرسازی نظیر طرح های جامع و تفصیلی مطابق قوانین مجلس شورای اسلامی، مسئولیت وضع مقررات از طرف قانونگذار به شورای عالی شهرسازی و معماری سپرده شده است و این شورای عالی مرجع تصویب این گونه مقررات محسوب می شود.
وی تصریح کرد: مصوبه شورای عالی، در محدوده 57 هکتاری طرح تفصیلی مصوب بافت فرهنگی- تاریخی شیراز (معروف به طرح پرداراز) اجازه تخریب گسترده را نداده است. آخرین مصوبات این شورا هم تاکید بر حفظ بافت تاریخی دارد. در نتیجه هر تصمیمی خلاف این مصوبات، بدون اخذ مصوبه جدید از شورای عالی یا مرجع دیگری که شورای عالی تعیین کند، قانونی نخواهد بود.
مدیرکل شهرسازی استان فارس افزود: در سال 99 مصوبه ای از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری تصویب شد که سیاست های حاکم بر این محدوده را با تاکید بر حفظ بافت منطقه مشخص نموده است و در حال حاضر این آخرین مصوبه ملاک عمل است.
او با اشاره به پیشرفتهای مطالعاتی طرح تفصیلی افزود: در حال حاضر، وزارت راه و شهرسازی، مطالعاتی را تحت عنوان طرح تفصیلی اجرایی حرم شاهچراغ (ع) و بافت پیرامونی در دست تهیه دارد که پیشرفت های خوبی داشته و به نظر می رسد اگر استان بتواند مراحل تصویب آن را با سرعت بیشتری برای تصویب این طرح در شورای عالی شهرسازی و معماری انجام دهد، بسیاری از مشکلات مجاوران و زائران و نیز نیاز های حرم های مطهر شاه چراغ (ع) و سیدعلاءالدین حسین (ع) و سایر امام زادگان واجب التعظیم مدفون در بافت تاریخی شیراز برطرف خواهد شد.
احیای بناهای تاریخی در خدمت بقاع متبرکه
زاهدی با ذکر این نکته که بافت تاریخی شیراز، مدفن امامزادگانی است که برخی از آنها مهجور مانده اند. اظهار داشت: یکی از نکاتی که طرحِ در دست تهیه به درستی مد نظر قرار داده، احیای بناهای تاریخی در خدمت هشت امامزاده ای است که بین دو حرم شاه چراغ (ع) و سیدعلاءالدین حسین (ع) قرار دارند.
رهبر معظم انقلاب نیز در بیانات خود در دیدار با مسئولان اجرایی استان فارس، به اهمیت این امامزادگان تاکید داشته و فرموده اند: "سه امامزاده صحیح النسب و عالی مقام و بسیاری از امامزاده های دیگر در این شهر جایگاه قداست این شهر و انتساب آن به ولایت اهل بیت (علیهم السلام) را بسیار بالا می برد."
وی در مورد پروسه دریافت مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی و حدود اختیارات اداره کل شهرسازی استان تصریح کرد: این اداره کل عضو اصلی و دبیرخانه کمیسیون ماده 5 در تصویب طرح می باشد و در صورت طی هرچه سریعتر مراحل استانی تصویب طرح، از اکنون پیگیری های لازم برای طرح موضوع در اولین جلسات شورای عالی شهرسازی و معماری گرفته که به تصویب سریعتر موضوع منجر خواهد شد.
تنها بافت تاریخی مذهبی باقی مانده در کشور متعلق به شیراز است
این مسئول در خصوص در هم تنیدگی بافت تاریخی و فرسوده در حاشیه حرمین شریف با ذکر این نکته که پیرو مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی ایران (مورخ 1394/4/29 شماره 22324/200) کل محدوده پروژه 57 هکتاری جزو بافت فرهنگی تاریخی شیراز است. بیان کرد: در بافت تاریخی مذکور تعداد 335 پلاک تاریخی وجود دارد که مساحتی بیش از یک سوم کل مساحت محدوده را به خود اختصاص داده اند و برنامه طرح، حفاظت و احیای ابنیه تاریخی در خدمت نیازهای فرهنگی، مذهبی، اقامتی، پذیرایی، آموزشی، درمانی با اولویت در آستان مقدس و ساکنان محدوده پروژه است.
زاهدی وجود سومین حرم اهل بیت (ع) در کنار تراکم آثار میراث فرهنگی محدوده 57 هکتاری را پتانسیلی بالا برای تعریف مقصد گردشگری مذهبی، تاریخی و فرهنگی دانست و خاطرنشان کرد: تنها بافت تاریخی مذهبی باقیمانده حرم های اهل بیت (ع) در ایران، بافت تاریخی پیرامونی حرم شاهچراغ (ع) است چراکه تقریبا بافت های تاریخی اطراف حرم اول و دوم اهل بیت(ع) مشهد و قم تخریب شده اند.
برهم نشینی گردشگری مذهبی و تاریخی بی نظیر در شیراز
وجود بیش از سیصد بنای تاریخی فرهنگی در محدوده پروژه، از مسجد جامع عتیق گرفته تا زیباترین مجد ایران (مسجد نصیرالملک) امکان پیگیری ثبت جهانی محدوده پروژه را فراهم می نماید و متعاقب آن مقصد گردشگری بین المللی برای سومین حرم اهل بیت (ع) خواهد شد و اینگونه برهم نشینی گردشگری مذهبی و گردشگری تاریخی فرهنگی در ایران نظیر ندارد.
مجتمع بین الحرمین، تجاری سازی شکست خورده
وی به بعد اقتصادی طرح تفصیلی اشاره کرد گفت: ظرفیت بالای اقتصادی محدوده عموما باعت محاسبات غلط تا امروز شده و طرحی نو باید پیاده شود. این مسئول به شکست پروژه تجاری بین الحرمین اشاره و تصریح کرد: برای نمونه مجموعه تجاری بین الحرمین تجربه ای ناموفق در تغییر کاربری زمین است. از بین بردن بافت تاریخی فرهنگی، ایجاد مشکلات ترافیکی، آسیب رساندن به منظر شهری محدوده، افزایش مشکلات و کمک نکردن به حل مسائل حرمین مطهر، نگاه صرف درآمدزایی فارغ از مسائل زائران و مجاوران حرم، تحصیل عواید تغییر کاربری محدوده به نفع غیربومیان و عدم هزینه کرد برای مسائل حرمین و ... از جمله آفات مداخلات پیشین است.
حلقه مفقوده ای بنام اقتصاد گردشگری مذهبی
مدیر کل شهرسازی استان فارس، حلقه مفقوده را محور قرار گرفتن اقتصاد گردشگری مذهبی دانست که از ابعاد مختلف می‌تواند نتیجه بخش باشد و اظهار داشت: بهره گیری از پتانسیل بالای بناهای تاریخی متعدد و کوچک مقیاس محدوده برای نیازهای درخواستی حرم مطهر شاهچراغ (ع) و حرم مطهر علاء الدین حسین (ع) با تغییر کاربری بناهای تاریخی و استفاده از بیش از 5 هکتار زمین بایر آزاد سازی شده طی سالهای اخیر، برای نیازهای مقیاس بزرگ در استان یکی از امکان های موجود جهت استفاده از ظرفیت ابنیه تاریخی بافت است.
وی همچنین برخی دیگر از ابعاد ظرفیت گردشگری تاریخی_مذهبی را این گونه برشمرد: برندسازی از خانه های تاریخی و ایجاد ارزش افزوده برای سراهای اقامتی و پذیرایی زوار حرم سوم اهل بیت (ع)، کارآفرینی برای مجاوران حرم در تغییر کاربری بناهای تاریخی به زائرسرا و خدمات زوار در مقیاس ملی و بین المللی.
بهره مندی مجاوران حرم از عواید طرح
مدیرکل شهرسازی استان فارس به عواید همجواری گردشگری تاریخی_مذهبی برای مردم منطقه اشاره کرد و گفت: حداقل نصف بودن هزینه تمام شده برای ظرفیت سازی اقامتی و پذیرایی زوار در بناهای تاریخی در مقایسه با بناهای نوساز، به دلیل مقیاس کوچک و تعدد ابنیه تاریخی، نیاز به سرمایه اولیه پایین و هزینه کرد پلکانی دارد و سرمایه اولیه پایین، باعث مشارکت مجاوران و بومیان در طرح و در نتیجه جذب عواید آن به آنها خواهد شد.
زاهدی همچنین خاطرنشان کرد: معاصر سازی و رونق بافت تاریخی مجاور حرم باعث جلوگیری از ادامه روند مهاجرت مجاوران حرم می شود و
بازگشت معکوس محلی ها برای استفاده از مزایای طرح را در پی دارد.
وی با اشاره به محو نمودهای آشکار آسیب های اجتماعی از جمله خارج شدن تدریجی مهاجران، معتادان و کارتن خواب ها از بافت اطراف حرم اشاره کرد و اظهار داشت با پیشرفت اجرای طرح املاک منطقه ارزش افزوده پیدا می کنند و نوسازی بناهای متعارف فرسوده برای ساکنان اقتصادی خواهد شد.
این مسئول بالا رفتن کیفیت فضای شهری و جذب شهروندان شیرازی برای مجاورت با ساخت خانه های دوبلکس و ایجاد خانه های دوبلکس با مالکیت اشتراکی برای سرمایه گذاران خارج از شیراز برای مجاورت با سومین حرم اهل بیت(ع) و نزدیکی به مرکز گردشگری شهر شیراز را از دیگر مزایای این طرح دانست که عواید آن شامل سکنه منطقه خواهد شد.

هر بقعه یک پردیس زیارتی_گردشگری
زاهدی در خصوص میزان پوشش سایر بقاع متبرکه در این طرح نیز گفت: پیوستگی میان بافت تاریخی و حرمهای مطهر که همواره محل استقرار مجاوران بوده است با مداخلات جدید کم رنگ شده است. همجواری امامزادگان و ابنیه تاریخی فرصت برهمنشینی امتیازات را فراهم می کند به گونه ای که ابنیه مجاور هر امامزاده می تواند به عنوان مجموعه پردیس گردشگردی مذهبی مطرح باشد. 
وی توضیح داد: پردیس شامل ترکیبی از فضای باز و سبز با عناصر امامزاده، ابنیه تاریخی و بناهای متعارف است. ابنیه متعارف همجوار در صورت امکان می تواند به مجموعه اضافه شود. حیاط ابنیه تاریخی، متعارف و قطعات بایر و مخروبه همجوار امامزادگان، فرصت ایجاد فضای سبز محلی را ایجاد می نماید.
زاهدی به حضور هشت امامزاده مابین حرم حضرت احمدبن موسی (ع) و حرم حضرت علاء الدین حسین (ع) اشاره کرد و گفت این امامزادگان در هشت مجموعه پردیس به عنوان محرک حفاظت فعال براید بافت تاریخی خواهد بود. او تاکید کرد: ابنیه تاریخی رها شده با الگوی گردشگری مذهبی در زمینه های اقامتی، پذیرایی، صنایع دستی بومی، خدمات گردشگر، فرهنگی، مذهبی و احیا شده و در طی زمان باعث ایجاد سرزندگی رونق و ارتقای اقتصادی بافت خواهد شد.
بررسی مداوم طرح در استان
محمود رضایی کوچی، معاون عمرانی استاندار فارس نیز در خصوص اقدامات انجام شده و برنامه های پیش روی طرح تفصیلی توسعه حرم شاهچراغ و سید علاءالدین حسین (ع) به خبرنگار فارس از شیراز گفت: طرح تفصیلی حرم شاهچراغ (ع) به این دلیل که شامل مجموعه شاهچراغ و سید علاءالدین حسین (ع) می شود و شیراز نیز ملقب به سومین حرم اهل بیت علیهم السلام در ایران است و به ویژه که در بافت میراثی شهر قرار دارد و اراضی که در حدفاصل دو حرم، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. 
وی خاطرنشان کرد: اینکه ما چگونه هم بتوانیم ورودی های هر دو حرم را به شکل مطلوبی سامان دهی کنیم، هم ابنیه واجد ارزش تاریخی و میراثی حفظ شود، و هم حفظ و ساماندهی هشت امامزاده واجب التعظیم دیگر در این محدوده نیز وجود دارد، مجموعه این مسائل را که کنار هم لحاظ کنیم، طرح جامعی باید پرداخته شود که هم بافت، هم ابنیه میراثی، هم ورودی های هر دو آستان، هم فراهم کردن امکانات موردنیاز زائرین را فراهم کند.
رضایی توضیح داد: به دنبال سفر هیئت دولت، مقرر شد مراحل بررسی طرح در استان انجام شده و به شورای عالی شهرسازی منتقل شود بنابراین مشاورین جدیدی علاوه بر مشاورین سابق در شورای عالی شهرسازی مستقر شده و در حال مطالعه روی طرح است، تا همه متغیرها مد نظر قرار بگیرد، همزمان کارگروهی نیز با حضور نماینده استانداری، نماینده آستان ها، نماینده شهرسازی، نماینده میراث فرهنگی تشکیل شده به صورت هفتگی و منظم این طرح در حال تهیه توسط مشاور را بررسی می کنند، و نتیجه به کمیسیون ماده 5 ارسال می شود.
معاون عمرانی استاندار فارس افزود: پیشنهادهای متفاوتی هم در مراحل اولیه طرح ذکر شده و با حضور همه ذی نفعان در حال بررسی است، به زودی نسخه نهایی استخراج شده و در کمیسیون ماده 5 استان بررسی می شود.
بناهای تاریخی قطعا حفظ خواهد شد
رضایی در خصوص فرسودگی بافت توضیح داد: یک تعداد بنای ثبت شده در بافت تاریخی وجود دارد، همچنین تعدادی نیز ثبت نشده اما واجد ارزشند و امکان ثبت شان وجود دارد. اما بافت، بافت فرسوده ای است و بسیاری از منازل امکان سکونت و شرایط زندگی را ندارند، ساکنین نیز معذبند، نه اجازه نوسازی دارند و نه تعیین تکلیف می شوند. طرح، منهای سایر مسائل، حتی برای حل مشکل مردم باید سریعتر مشخص شود.
وی تصریح کرد: اکنون تعداد زیادی از مردم در این بافت سکونت دارند که ادامه روند فرسودگی بافت، سبب از بین رفتن هویت آن و تبدیل شدنش به بناهای ناکارآمدی میشود که برای ساکنین و شهر آثار زیان بار اجتماعی دارد، بویژه که در جوار حرم قرار دارند و مشکل مضاعف می شود.
معاون عمرانی استاندار فارس در مورد دغدغه حفظ بافت و بناهای تاریخی تصریح کرد: این طرح، طرح جامعی خواهد بود و هرگز قرار نیست به تخریب گسترده دست زده شود که کل بافت مخدوش شده و از بین رود. بناهای واجد ارزش حتما مورد توجه قرار خواهد گرفت، و مورد استفاده بهینه قرار می گیرند، 8 امامزاده مدفون در این محدوده نیز ساماندهی خواهند شد. همچنین نیازهای خدماتی زائران، ساکنین و مجاوران حرم مورد توجه قرار خواهد گرفت.
انتهای پیام/ف